Saemien tjaeleme-histovrije
1600-låhkoen raejeste
Båarasommes saemien-gïeleldh teekste lea jaepeste 1597. Dellie Stephen Borroughs, Englaanteste, 95 saemien baakoeh Kola-njaarkeste læstose tjeeli. Jaepien 1619 raejeste dellie dah voestes saemien-gïeleldh gærjah böötin, ABC-gærja jïh gærhkoegærja mah åarjelsaemien-gïelesne. Mænngan aaj jienebh gærhkoegærjah bæjhkoehtovvin joekehts saemien gïeline.
1700- jïh 1800-låhkosne
1700 jïh 1800-låhkosne dellie vihkielommes staati åejvieladtjide jïh gærhkojde saemieh edtjin Jupmelen Aehtjien baakoeh guarkedh juktie edtjin kristesovvedh jïh jïjtse båeries religijovnem laehpedh. Staati gærhkoeh jïh misjovnh gellie saemien-gïeleldh teeksth dellie buektiejin, gellie teeksth åerjiegåbpoe saemiengïeline aaj.
1900-låhkoen voestes boelhken raajan
1800-taalen minngie-gietjesne jïh 1900-låhkoen voestes boelhkesne dellie dah staath gusnie saemieh årroejin garre daaroedehteme-politihkem stuvrin saemiej vööste. Dellie vihkielommes dah saemieh edtjin jïjtse gïelem jïh kultuvrem laehpedh jïh buerie daaroeladtje staate-årrojh sjïdtedh.
Mubpien veartene-dåaroen mænngan
Mubpien veartenedåaroen mænngan staati politihke saemiej vööste buarani. Daehtie raejeste gellie gïele-dotkijh mah saemien gïeli bïjre dotkin, saemien soptsesh tjöönghkin jïh saemien grammatihkh tjeelin. Jienebh saemieh aaj eelkin jïjtje tjaeledh jïh gïeline barkedh.
Åarjelsaemien tjaeleme-vuekie
Lohkh guktie åarjelsaemien tjaeleme-vuekie åvtanamme: