Periodavuogádat
Periodavuogádat
Buot vuođđoávdnasiin lea atomanummar mii vástida atomaváibmosa protovdnalohkui. Periodavuogádagas leat vuođđoávdnasat biddjon ortnetvurrui atomanummariid logu mielde. Go lohkat tabealla ovddasguvlui, de atomanummar lassána ovttain ovtta ávdnasis nubbái.
Periodavuogádat lea ávkkálaš go mii bargat ávdnasiiguin ja reakšuvnnaiguin, dan dihte go addá bájilgova vuođđoávdnasiid iešvuođain ja dahká vejolažžan buohtastahttit ovttaláganvuođaid ja erohusaid iešguđet vuođđoávdnasiid gaskkas. Go mii ipmirdit mo periodavuogádat doaibmá, de eat dárbbaš bajiloaivve oahppat juohke vuođđoávdnasa iešvuođaid.
Mat leat periodavuogádaga joavkkut?
Vuođđoávdnasat mat leat seamma kolonnas ceaggut, dahket ovtta joavkku. Ávdnasiin mat leat seamma joavkkus leat sullasaš iešvuođat. Joavkkuin leat nummarat 1 rájes gitta 18 rádjái. Dat maŋimus siffar joavkonummaris vástida elektrovdnalohkui mii vuođđoávdnasis lea olggumus gearddis. Dán dieđu sáhtát atnit ávkin go árvvoštalat mo dat ávnnas reagere eará ávdnasiiguin.
Ovdamearka
Magnesium lea joavku 2:is. Dat mearkkaša ahte magnesiumatomain leat guokte elektrovnna olggumus gearddis.
Oksygen lea joavku 16:is. Dat mearkkaša ahte oksygenaatomain leat guhtta elektrovnna olggumus gearddis.
Gávccešnjuolggadusain sáhttit dalle einnostit ahte magnesium ja oksygen sáhttet reageret nubbi nuppiin dainna lágiin ahte magnesium addá eret guokte elektrovnna oksygenii. Goappašagain šaddet dalle gávcci elektrovnna olggumus geardái, ja gávccešnjuolggadus lea ollášuvvan.
Muhtin joavkkuin leat sierra namat
Muhtin joavkkuin leat sierra namat mat sáhttet addit dieđuid iešvuođaid birra mat dan joavkku ávdnasiin leat.
Joavku | Namma | Iešvuohta |
---|---|---|
1 | alkálimetállat | reagerejit básalaččat (alkálalaččat) |
2 | eanaalkálimetállat | reagerejit básalaččat (alkálalaččat) |
3–12 | sisabidjometallát | leat metállat |
17 | halogenat/sálteávdnasat | ávdnejit sálttiid (greikagielas halos, "sálti", "gen", "ávdnet") |
18 | árvogássat | gássat mat áibbas unnán reagerejit eará ávdnasiiguin |
Mat leat periodat periodavuogádagas?
Vuođđoávdnasat mat leat seamma vealu ráiddus, dahket ovtta perioda. Ávdnasiin mat leat seamma periodas leat seamma ollu elektrovdnagearddit, ja perioda nummar lea seamma go geardelohku.
Ovdamearkkat:
Hydrogena lea perioda 1:is ja das lea okta elektrovdnageardi.
Kalsiuma lea perioda 4:is ja das leat njeallje elektrovdnagearddi.
Gos mii gávdnat metállaid ja ii-metállaid?
Periodavuogádat maid muitala leat go vuođđoávdnasat metállat, ii-metállat vai bealle-metállat. Metállat leat gurut bealde ja dahket stuorámus oasi vuođđoávdnasiin. Ii-metállat leat áibbas olgešbealde, ja bealle-metállat leat metállaid ja ii-metállaid gaskkas.
Guoskevaš sisdoallu
Gáldut
Pedersen, B. (2021, 27. desember). Periodesystemet. I Store norske leksikon. http://snl.no/periodesystemet
Universitetet i Oslo. (u.å.). Periodesystemet. Hentet 7. mars 2023 fra https://www.periodesystemet.no/