Dearvvašvuođaeiseválddiid biebmorávvagat

Eahpedearvvašlaš borranvuohki dagaha stuorit riskka buohccát ja jápmit beare árrat. Muhto máid berret mii borrat vai mis lea buorre dearvvašvuohta ja buorre eallin? Gávdnojit máŋggalágan rávvagat ja ávžžuhusat, ja soaitá leat váttis diehtit mii lea riekta ja mii ii leat riekta. Dearvvašvuođaeiseválddit leat danin addán midjiide čieža konkrehta rávvaga, maid ulbmil lea ovddidit álbmotdearvvašvuođa ja eastadit guhkálmas dávddaid ovdáneami. Biebmorávvagiid vuođđun lea čoahkkáigeassu gelbbolaš ja systemáhtalaš biebmo- ja dearvvašvuođadutkamis.

Biebmorávvagat leat addon obbalaš álbmogii ja gusket buot rávisolbmuide ja mánáide badjel guokte jagi. Jus leat erenoamáš dilit (dávddat) sáhttá leat dárbu oažžut heivehuvvon borramuša. Áhpehemiide, njamaheddjiide ja vegánaide gávdnojit lassi rávvagat. Biebmorávvagat galget maiddái leat bagadussan borramuššii mii fállojuvvo sierra ásahusain nugo skuvllain, mánáidgárddiin, suodjalusas, buohcceviesuin, fuolahanásodagain ja sullasaččain.

1. Bora máŋggalágan biepmu, vállje eanas biepmu šaddoriikas ja bora iluin

• Ávnnasvuđot biebmodoallu ja málesteapmi vuođu rajes sáhttá dahkat álkibun čuovvut biebmorávvagiid.

• Oza buktagiid main lea čoavddaráigemearka.

• Geavat áinnas tallearkamodealla buot borramiidda.

• Vállje borramušoljjuid, golgi margariinna ja dipma margariinna dan sadjái go garra margariinna ja vuoja.

• Lea ávžžuhus borrat ovtta čorpmadievva veahtta nihtiid juohke beaivvi (sullii 20-30 grámma)

• Váldde áiggi borrat borramuša ja bora dan iluin, áinnas ovttas earáiguin searvevuođas.

2. Šaddosat, muorjjit dege ruotnasat galggašedje leat oassin juohke borramis

• Ávžžuhuvvo borrat unnimusat vihtta ja áinnas gávcci poršuvnna juohke beaivvi.

• Okta poršuvdna vástida 100 grámmai ja dat sáhttá ovdamearkka dihte leat unna bolloš mas lea saláhtta, rušpi dahje gaskamearálaš stuora šattus (mánáide vuollel logi jagi vástida máná čorpmadievva ovtta poršuvdnii).

• Sáhtát atnit varas, konserverejuvvon, jikŋon ja liggejuvvon ruotnasiid, šaddosiid ja murjjiid. Vejolašvuođat leat máŋga. Bealli berre leat ruotnasat ja bealli šaddosat ja muorjjit.

• Gitta bealle láse sáhppi (1 dl) sáhttá leat okta poršuvdna jus sáhppi lea ráhkaduvvon 100 proseantta šaddosiin, murjjiin dahje ruotnasiin. Sáhppi mánáide berre ráddjejuvvot.

• Rievdadala iešguđetlágan šattuid ja šaddosiid gaskkas. Vállje šaddosiid ja ruotnasiid arvedávggi ivnniid vuođul! Dalle oaččut iešguđetlágan biebmoávdnasiid.

• Ráddje oažžumis buktagiid šaddosiin ja ruotnasiin main lea sohkar, nu go muorjemeastu ja sákta.

3. Váldde láibbi dege eará roavvagortnat buktagiid oassin máŋgga borramis juohke beaivvi

• Vállje gordnebuktagiid main lea ollu sáras ja ollesgordni ja unnán buoidi, sohkar ja sálti.

• Roavva gordnebuktagat berrejit beaivválaččat oktiibuot addit unnimusat 90 grámma roavva jáfu dege ollesgortni.

• Vállje áinnas láibbi mii lea merkejuvvon roavisin (3/4) dege liige roavisin (4/4) láibeceahkkálasas.

4. Vállje dávjjibut guoli ja mearrabiepmuid, báhpuid ja linssaid go rukses bierggu. Bora nu unnán gieđahallojuvvon bierggu go vejolaš.

• Bora guollemállása guovtte-, golmma geardde vahkus. Geavat maid áinnas guoli bajožin. Ávžžuhus lea borrat 300-450 grámma guoli vahkosaččat. Unnimusat 200 grámma berre leat vuoddjás guolli nu go luossa, dápmot, makrealla ja sallit.

• Guhtta bajošporšuvnna guolis vástidit sullii ovtta poršuvnna gaskabeivviide.

• Vállje áinnas bađvešattuid nu go bábuid, linssaid ja earttaid gaskabeivviide unnimusat oktii vahkus ja vel lasáhussan dehe bajužin. Bađvešattut sáhttet áinnas buhtadit bierggu áibbas dehe belohahkii ovdamearkka dihte ruitoruttain, mállásiin, lasagnes, tacoin ja ain viidaset.

• Ruksesbiergu berrešii ráddjejuvvot 350 grámmii vahkus.

• Vállje áinnas vilges bierggu ovdalii rukses bierggu.

• Vállje guoira biergobuktagiid main lea unnan sálti, ja mudde oažžumis gieđahallojuvvon biergobuktagiid sihke rukses ja vilges bierggus.

• Monni sáhttá leat oassin dearvvašlaš ja molssolaš biebmodoalus.

5. Juga mielkki ja bora meieriijabuktagiid juohke beaivvi. Vállje buktagiid main lea unnit buoidi.

• Ávžžuhuvvo borrat dehe juhkat golbma poršuvnna mielkki dege meieriijabuktagiid juohke beaivvi

• Golbma poršuvnna vástidit sullii 5 dl mielkái dahje meieriijabuktagiidda.

• Vállje meieriijabuktagiid main lea unnán buoidi ja sálti ja unnán lasihuvvon sohkar.

6. Njálgáid ja sohkargáhkuid berre ráddjet

• Bruvsa, sákta ja njálgát leat dat main oažžut eanemus lasihuvvon sohkkara biepmus. Dat addet ollu sohkkara ja energiija, muhto unnán vitamiinnaid ja minerálaid.

• Máŋggabealat ja dearvvašlaš biebmodoalus lea sadji dáidda biepmuide duollet dálle, ja smávva hivvodagain.

• Garvve árgabeivviid borramušaid ja juhkamušaid main lea olu sohkar.

• Vuollel golmmajahkásaš mánát eai berrešii oažžut buktagat main leat goanstasohkarávdnasat.

7. Juga čázi!

• Vállje čázi juhkamuššan, boradettiin ja go lihkadat.

• Čáhci dárbbašuvvo bisuhit dábálaš gorutdoaimmaid.

• Dábálaš čáhci gokčá golggosdárbbuid nu ahte ii atte dárbbašmeahttun kaloriijaid ja lea danin buot buoremus juhkamuš go dus lea goiku.

• Sohkarjuhkosiid berre ráddjet.

• Mánát ja nuorat eai berre juhkat energiijajuhkosiid ja rávisolbmot berrejit ráddjet dan juhkamis.

• Alkohola juhkan berre leat nu unnán go vejolaš.

• 1-4 gohpu duobussillejuvvon gáffe sáhttá leat oassin dearvvašlaš biebmodoalus rávisolbmuide.

Sáhttá maid áinnas čuovvut borranrávvagiid jus lea lassánan dávdavárra nugo alla varradeaddu ja váibmo- ja varrasuotnavigit. Jus leat erenoamáš dilit (dávddat) sáhttá leat dárbu oažžut heivehuvvon borramuša.