Minerálaávdnasat – huksengeađggit ja veahkkeávdnasat
Minerálat leat dárbbašlaččat ollu proseassaide gorudis. Vitamiinnaide vuostálasvuohtan leat máŋga minerála dehálaš huksengeađgin gorudii. Erenoamážit dákteriggi dárbbaša dađistaga minerálaid oažžut. Minerálat leat maid dehálaččat vai nearvavuogádat ja deahkit doibmet nu go galget.
Vaikko vel dat iešguđetlágan eahpeorgánalaš minerálat oktiibuot dahket dušše unna oasáža goruda deattus, de leat aŋkke hui dehálaččat.
Minerála- ja binnánašávdnasat
Mii juohkit minerálaávdnasiid guoktin váldojoavkun:
- minerálat
- binnánašávdnasat
Minerálaávdnasat
Minerálaid mii dárbbahit oalle ollu. Dat doibmet gorudis huksengeađgin.
Fosfora
Fosfora ja kalsiuma johtu gorudis lea nannosit oktiičadnon. Eanaš fosfora gorudis lea kalsiumfosfáhta hámis dávttiin ja bániin.
Kalsiuma
Kalsiumionat leat áibbas dárbbašlaččat dákterikki ja bániid huksehussii, ja vai deahkit galget sáhttet čoahkkái geassádit, nearvvaid impulssaid fievrredeapmái ja vai varra galgá giellut.
Kalsiumionat lea dat minerála mii mis lea eanemusat gorudis. Mielki ja vuostá leat erenoamáš dehálaš gáldut kalsiumionaide. Mii dárbbahit D-vitamiinna vai gorut sáhttá ávkkástallat kalsiumionaid borramušas.
Magnesiuma
Magnesium-ionat doibmet ovttas ollu entsymaiguin ja leat oassin goruda energiijajođus, ja proteiinnaid ja árbeávdnasiid buvttadeamis.
Natriuma
Natrium-ionat leat maid dárbbašlaččat doalahit normála erohusa deattus seallaseinniid siskko- ja olggobealde, ja leat maid dárbbašlaččat sálte- ja golggusdássádahkii seallaid siste ja olggobealde. Dat leat maid dárbbašlaččat vai deahkke- ja nearvaseallat galget doaibmát dábálaččat, ja pH-dássádaga reguleremii.
Kaliuma
98 proseantta goruda obbalaš sisdoallu kalium-ionain leat goruda seallaid siste. Kalium-ionat regulerejit sáltedássádaga ja erohusa deattus seallaseinniid siskko- ja olggobealde.
Kaliuma ja natriuma dárbbahat vai nearvaimpulssat galget sáhttit johtit nearvaárppuid mielde. Lea erenoamáš ollu kaliuma banánain, ruotnasiin ja buđehiin.
Binnánašávdnasat
Binnánašávdnasat leat minerálat maid mii dárbbahat hui binnánaččat, muhto máŋga binnánašávdnasa lea heakkadárbbašlaččat. Dat mearkkaša ahte váili sáhttá dagahit dávdda ja vearrámusat vel jápmima ge. Lea dábálaš juohkit binnánašávdnasiid guoktin joavkun; heakkadárbbašlaččat, nugo ruovdi, siŋka ja joda, ja mirkkolaččat, nugo ladju ja kadmiuma.
Ruovdi
Ruovde-ionat leat áibbas dárbbašlaččat dannego dat sihke fievrredit oksygena seallaide ja leat oassin muhtin entsymain mat leat dárbbašlaččat energiijajohtui. Deháleamos gáldut ruovdái leat roavvaláibi ja eará roavva gordnebuktagat, biergu, vuoivvasmeastu ja ruona lastašattut. C-vitamiidna bajida ruovddi njammama borramušas.
Joda
Joda-ionat leat dehálaččat doalahan dihte normála ávnnasmolsuma, dainnago leat mielde ávdneme tyroksiidna hormona guoggomasrávssás. Tyroksiidna lea hormona mii lea mielde regulereme goruda energiijajođu. Mearaguolit leat buorit gáldut jodai.
Siŋka
Siŋka-ionat leat mielde fievrredeame karbondioksiidda seallain geahppáide, ja leat oassin máŋgii-gallekeahtes buoidesuvrriid joraheamis. Siŋka-ionat leat dehálaččat immuvdnavuogádahkii, leat oassin insuliinnas, bidjet doibmii muhtin entsymaid, ja ovddidit háviid buorráneami.
Mirkolaš binnánašávdnasat
Binnánaš mearit ollu lágan mirkkuin gávdnojit buot olbmuin gorudis. Dáin ávdnasiin ii leat dábálaččat makkárge váikkuhus goruda dearvvašvuhtii. Jus lassánit gorudii sahttet dattege sakka váikkuhit goruda doaimmaide. Kadmiuma ja ladju leat dat deháleamos binnánašávdnasa mat leat mirkkolaččat.
Guoskevaš sisdoallu
Neahttasiidu čuovvuvaččas forskning.no