Øvelse

Suokkar jietnabáruid

Min birra leat álelassii jienat main leat iešguđetlágan iešvuođat, ja jietnagovat rievddadit lanjas latnjii. Nie gártet ollu vejolašvuođat suokkardit jietnabáruid ja akustihka. Sáhtát ieš ráhkadit suokkardanbarggu dahje geavahit evttohusaid mat leat vuolábealde.

Jietnabárut. Govva. — Govva: Science Photo Library, NTB scanpix / CC BY-NC-SA 4.0

Appat mat mihtidit frekveanssa ja jietnaallodaga

Go barggat bargobihtáid vuolábealde, de dárbbašat mobiila-appaid mat mihtidit frekveanssa hertzain (Hz) ja jietnaallodaga desibelain (dB). Oza frekveansaanalysa ja jietnaallodat/desibel, de gávnnat máŋga maid gaskkas válljet.

Barget joavkkuin, dokumenterebehtet ja ovdanbuktet

Buot bargobihttát vuolábealde heivejit joavkobargun. Válljebehtet ovtta dahje guokte.
Dás lea vejolaš leat hutkái ja suokkardit. Sáhtát maid ieš ráhkadit jiena ja akustihka suokkardeami ja čađahit dan joavkkuin.
Mo suokkardeami bohtosat dollet deaivása dan ektui maid lehpet oahppan báruid, jiena ja akustihka birra?
Maŋŋil berrebehtet earáide luohkás ovdanbuktit filbman iežaidet suokkardeami barggu ja bohtosiid, oassin ovdanbuktimis/demonstrašuvnnas. Muitet čatnat gávdnosiid bárroteoriijai.

1. Seamma šuoŋa frekveanssat iešguđet čuojanasain

Geavahehpet mobiila-appa mii muitala mat frekveanssat leat ovtta jienas (frekveansaanalysa). Guorahallet frekveanssaid iešguđet čuojanasaid jienain. Lea go erohus "enstrøken a" šuoŋain mat bohtet pianos, fidjolis ja trumpehtas? Válddat máid gulat ja manne lea nu.

2. Bohcci guhkkodat ja frekveansa?

Guhkkodat: Geavat máŋga (unnimusat guokte) bohcci main leat iešguđet guhkkodagat ja seamma rastačuohpahat ja materiála. Mii lea jiena freakveanssa ja bohcci guhkkodaga oktavuohta? Geavat freakveansaanalysa appa mobiilatelefovnnas mearridit frekveanssa. Sáhtát ráhkadit jiena go dearppat bohcci dahje bosut bajábealde dahje čađa bohcci. Vállje dan mii doaibmá buoremusat.
Rastačuohpahat: Jus dus maiddái leat bohccit main lea eará dimenšuvdna/čađamihttu, de sáhtát iskat váikkuha go bohcci čađačuohpahat jiena frekvensii.

Maid leat gávnnahan bárroguhkkodagaid ja frekveanssaid birra? Doallá go deaivása dainna máid leat oahppan?

3. Sáhtát go jáddadit gintala jietnabáruiguin?

Deadjaginttal lea beavdde alde ja buollá. Animašuvdna. — Deadjaginttal buollá. Govva: Rob van Der Meijden / CC0

Dán eksperimentii dárbbašat gintala, ovdamearkka dihte deadjagintala, ja skájana. Lea ovdamunni jus dus lea jietnagáldu mas sáhtát muddet frekveanssa, vai beasat iskat lea go erohus diskantta ja bássa váikkuhusas. Geahča eksperimeantta Alle mot 1 prográmmas NRK:s lávvordaga 11.02.2023 áiggis 27.24 gitta 27.57 radjái.

Cáhkket gintaliid ja bija jiena.

Mii dáhpáhuvvá dolain?
Mo rievddada váikkuhus go rievdadat gaskka jietnagáldu ja dola(id) gaska?
Oainnát go erohusa dolas go frekveanssa rievddadat (diskanta dahje bássa)?
Nagodat go jáddadit dola jietnabáruiguin?

4. Sugadeamit kristállalásiin

Geavat láse mas lea juolgi, ja mas láse lea nu asehaš go vejolaš. Njuoskat suorpma ja njávkka dainna láse ravdda. Dalle gullo šuokŋa. Mii dáhpáhuvvá šuoŋain jus deavddát veaháš čázi lásii? Lea go oktavuohta gaskkal čáhcehivvodaga mii lea láses ja šuoŋa frekveanssa? Manne lea nu?

5. Čuojahit bohttaliiguin - bohtalorgel

Go bosut bohtalnjálmmi badjel, de šuokŋa mearriduvvo das man ollu čáhci lea bohttalis. Sáhtát go geavahit dien ráhkadit máŋggain bohttaliin čuojanasa mainna čuojahat "Lisa manai skuvlii" dahje eará nuohta? Filbme go nagodat dan, ja buvtte ovdan klássii. Čilge oktavuođa čáhcehivvodaga ja šuoŋa allodaga gaskkas.

6. Gitárastreaŋggat

Jus dus lea gitára, de sáhtát iskat mo gitárastreaŋggat sugadit go čuojahat daid. Dalle giddet mobiilatelefovnna gitárakássa sisa nu ahte "geahččá" olggosguvlui ráiggis. Filbme ja čuojat! Sáhtát go filmma geavahit čilget mo iešguđet streaŋggat sugadit? (Cavgileapmi: jurddaš bárroguhkkodaga ja frekveanssa birra). Čilge manne lea nu.

7. Desibel – jiena váidun

Jietnaallodat (man garra jietna lea) mihtiduvvo desibeliin, dB. Viečča appa mas lea desibelmihttár mobiilatelefovdnii ja guorahala mo iešguđet materiálat ja lanjat váidudit jiena. Dán sáhttá máŋgga ládje bargat.

Smávvát geahččalit: Hábme materiála man háliidat iskat dego lihttin dahje gámmirin gosa sáhtát jietnagáldu bidjat.
Dalle lea vuogas geavahit smávva jietnagáldu mii čáhká unna lanjažii, nu mo ovdamearkka dihte mobiltelefuvnna dahje čuodjandiimmu.

Stuorrát geahččalit: Iska jiena iešguđet lanjain. Lea go oktage latnja mii isolere jiena buorebut go eará lanjat?

Mo dollet din bohtosat deaivása dan ektui máid leat oahppan bárroteoriija, jiena ja akustihka birra?

8. Frekveanssat ja olámuddu

Geavat dB-mihttára ja iska mii lea olámuddu jienain main leat iešguđet frekveanssat. Sáhtát go dokumenteret lea go erohus alla diskantašuoŋaid ja bássašuoŋaid olámuttus?

Dás lea ovdamunni ahte eambbosat barget ovttas vai okta sáhttá mihtidit jietnagáldu frekveanssa, dan botta go earát mihtidit jietnaallodaga desibelain sihke jietnagáldu guoras ja dihto gaskkain eret gáldus.

Evttohusat jietnagálduide: Leage hutkái! Geavat muhtima jiena, čuojanasaid, časkinčuojanasaid (bohcciid, gásterolaid, fárpaliid, muorrasoppiid jna.) dahje mobiila jienaid - áinnas skájaniin.

Čilge iežat gávdnosiid dan ektui máid leat oahppan báruid, jiena ja akustihka birra.

9. Reflekterejuvvon jietnabárut

Iska mii dáhpáhuvvá jienain go deaivá áibbas duolba seainni dahje dipmá seainni ja buohtastahtte mo lanja olggožat váikkuhit jietnagovvii (frekveanssaide ja jietnaallodahkii). Geahča jietnagáldoevttohusaid 7. bargobihtás.

Sáhtát go čilget manne lea nie?