Elektromagnehtalaš bárut

Jus ruvvet vuovttaid bálloŋŋain, de dieđát dat šaddá elektralaš. Jus doalat balloŋŋa gieđa buohta, de dovddat ahte doppe lea juoga, vaikko it guoska balloŋŋii. De dovddat dan máid fysihkkarat gohčodit balloŋŋa elektralaš gieddin. Jus lihkahalat baloŋŋa, de lihkahalat maiddái dán gietti, ja dát ráfehuhttimat levvet lanjas elektromagnehtalaš bárrun.

Dán simuleremis oainnát mo balloŋŋa rievdada elektralaš gietti:

Sivvan manne nu iešguđetlágan fenomenat go gammasuonjardeapmi, oinnolaš čuovga ja radiobárut biddjojit seamma "jovkui" lea ahte dain leat dehálaš oktasaš iešvuođat:

• Elektromagnehtalaš bárut sáhttet guoros ávvosa (vakuuma) čađa mannat. Dát earuha elektromagnehtalaš báruid eará báruin, nu mo jietna ja čázi bárut. Dat dárbbašit juoidá mas levvet.
• Buot elektromagnehtalaš báruin lea seamma leaktu, čuovgaleaktu, guoros ávvosis. Čuovgaleavttu symbola lea c ja lea 300 000 km/s guoros ávvosis ja áimmus. Muhto jus elektromagnehtalaš bárut mannet eará ávdnasa čađa, de ii leat seamma leaktu buot bárroguhkkodagain.
• Elektromagnehtalaš báruid energiija lassána gorrálasat frekveanssain. Dat mearkkaša ahte energiija = konstánta $·$ frekveansa, ja dalle mii diehtit ahte suonjardeamis mas lea alimus frekveansa (dahje oaneheamos bárroguhkkodat) lea eanemus energiija.

Dá oainnát máid elektromagnehtalaš spekter sisttisdoallá, ja makkár bárroguhkkodagat lea dain iešguđet osiin.

Soaittát muitit ahte oktavuohta gaskkal frekveanssa, bárroguhkkodaga ja leavttu lea$v=\lambda ·f$ , mas v lea leaktu, λ lea bárroguhkkodat ja f lea frekveansa.

Go elektromagnehtalaš báruid leaktu lea c, de oažžut ahte $c=\lambda ·f$

Go c lea konstánta, de sáhttit hui álkit lonohallat gaskkal frekveanssa ja bárroguhkkodaga $\lambda =\frac{c}{f}$ ja $f=\frac{c}{\lambda }$