Gieddebargu: šaddogearddi analysa

Ulbmil dáinna bargguin lea registreret šaddogearddi ja šlájáid mát gávdnojit ráddjejuvvon guovllus.

Bohtosiid sáhttá geavahit čilget iešguđet šlájáid gávnnoštumiid iešguđet gerddin ja vuvddiin. Sáhttá maid leat miellagiddevaš veardidit iešguđetlágan guovlluid/gradieanttaid ja guorahallat mo abiohtalaš faktorat nugo čuovga, biegga ja lávttas sáhttet váikkuhit iešguđetlágan šaddošlájáid gávnnoštumiid.

Ovdamearkkat iešguđetlágan guovlluide/gradieanttaide sáhttet leat:

• rabas guovlu mas ollu čuovga lea (lieđđegieddi, čullojuvvon guovlu)

• vuovdi mas suoivvan (guossavuovdi)

• guovlu vuovddi ja rabas eatnama gaskkas

Mii kártet šaddogearddi ruktoanalysa bokte guovllus mas oalle ovttalágaš vuođđu lea.

1. Ráhkat njealječiegat ruvttu eatnamii. Sturrodat sáhttá leat 1 x 1 dahje 2 x 2 m. Geavat kompássa vai ruvttus lea davvi - lulli hálti. Registrere ruvttu saji koordináhtaiguin.

2. Dearppa buncciid eatnamii ruvttu čiegain. Čavge bátti buncciid gaskkas. Juoge ruvttu unnit ruvttuide bátti vehkiin. Go juogát ruvttu unnit ruvttuide lea álkit ortnega doallat go ovdamearkka dihte logat ovttaskas šlájá meari.

Abiohtalaš faktorat

1. Čađat abiohtalaš faktoriid mihtidemiid ruvttus:

• čuovgaintensitehta (čuovgamihttára bijat njuolga eatnama ala)

• pH eatnamis

• biegga (bieggamihttára vehkiin)

• lávttas eatnamis

• áibmolávttas

• hállaneami grádat

Siidu Gieddebargu: eanaiskosiid analysat (NDLA) čilge iešguđetlágan metodaid.

1. Govve ruvttuid.

Šaddogearddi gokčandássi

1. Meroštala man stuora proseantaoassi ruvttus lea gokčojuvvon šaddogerddiin (gokčandássi). Evttohussan lea jurddahit ahte beaivváš lea juste ruvttu bajábealde. Geavat areála šaddogearddi suoivvanis gokčandási meroštallamii.

2. Váldet gearddi gearddi maŋis. Bodnegearddis registrerebehtet maiddái man stuora oassi lea báljes eana. Vulobealde tabealla čájeha ovdamearkka golmma iešguđetlágan ruvttu registreremis.

Ovttaskas šlájá gokčandássi

1. Meroštala man stuora oasi ruvttus ovttaskas šláját gokčet. Šlájáid ektui mat eai šatta bodnegearddis, sáhttibehtet geavahit namuhuvvon "suoivvanmetoda". Árvoštallet galgabehtet go iskat buot gerddiid dahje dušše oasi. Muhtin oktavuođain sáhttibehtet vásihit ahte olleš šaddogeardi gullá seamma geardái.

2. Proseanta sadjái sáhttibehtet geavahit kategoriijaid, muhto jus maŋŋel galgá meroštusa dahkat, lea buoremus geavahit proseantalogu. Vejolaš kategoriijajuohkin lea:

Frekveansa analysa – juohke šlájá lohku

1. Juoge ruvttu máŋgga smávva ruktun (ovdamearkka dihte 9 dahje 16). Geavat bátti dahje báttáža.

2. Registrere gávdnojit go šláját buot ruvttuin vai eai. Šaddu gullá dan ruktui mas ruohtas lea. Vulobealde tabealla čájeha analysa šaddodásis muhtin ruvttus mii lea juhkkojuvvon 9 smávvaruvttuide.

Go áigut guorahallat šaddogearddi muhtin gradieantta guora gos abiohtalaš dilit rivdet, sáhttit dahkat dan linnjá analysa bokte. Ovdamearkka dihte sáhttit geahččat makkár rievdamat šaddogearddis leat baikkis gokko lea unnán čuovga ja sirdásit báikái gos dađi mielde čuvggoda eanet.

1. Bija bátti dahje mihttobátti guovllu čađa maid galgabehtet iskat.

2. Geavat kompássa vai gávnnat makkár hálti linnjás lea.

3. Ráhkat ruvttuid mat leat 1 x 1 m linnjá mielde. Ruvttuid sáhtát bidjat maŋŋálagaid, dahje sáhttá leat veahá gaska.

4. Registreren galgá dahkkot seamma ládje go bajábealde "Ruktoanalysas" lea čilgejuvvon.

Geavat analysaskoviid registreremiid ja ráhkat tabeallaid ja gráfalaš govvosiid gos veardádallabehtet

• iešguđet dásiid geahččan dihte gokčandási ja šlájáid mat gávdnojit dain

• iešguđetlágan vuvddiid

• šaddogearddi gradieantta guora

1. Veardádala abiohtalaš faktoriid iešguđet sajiin. Maid gávdnabehtet? Mo doaivubehtet váikkuhit šládjáčoahkádusaide dain sajiin?

2. Guđet šattut/šaddojoavkkut leat eanemus mearrideaddji

   1. dain iešguđet dásiin?

   2. dain iešguđet sajiin?

   3. dain iešguđet sajiin gradieanttaid guora?

3. Mii lea abiohtalaš diliid ja šaddogearddi gaskavuohta daid iešguđet sajiin?
   

Universitet i Oslo. (2016). Feltbiologi for lærere som underviser i naturfag og biologi. Hentet fra https://www.mn.uio.no/ibv/om/skolelab/kompendier/feltbiologi-mai-2016.pdf