Podkast: Rasisme og diskriminering

I: Intervjuar

G: Gisle

A: Abu

Intro:

A: Er alle nordmenn sånn? Hatar dei oss?

G: Kvifor gjer det noko i det heile at kjærasten min er ein gut og ikkje ei jente? Det er vel det same det, på ein måte.

I: Er det framleis sånn?

I: Gisle Agledahl, du er journalist og programleiar, tidlegare for serien “Jævla Homo” på NRK, no for serien “Innafor” på NRK. Den podkastserien her, han handlar jo om å vere utanfor, og korleis har du kjent på det?

G: Eg er jo skeiv, eg forelskar meg mest i gutar og har falle for jenter òg før. Og det å ha ein annan legning eller ein annan kjønnsidentitet enn det som er norma, det som flest har, eg trur det ofte kan få nokon til å føle seg litt, altså står litt utanfor, i alle fall så er det sånn eg har følt det.

I: Det var ein episode med den første kjærasten din, eg lurte på om du kunne fortelje om han?

G: Ja, eg fekk den første kjærasten min då eg flytta til Oslo etter vidaregåande, og alt var på ein måte… det var heilt fantastisk, det var fint og nydeleg og magisk og alt det der.

I: Eg liker auga dine når du snakkar om det, du får glimt i auga her.

G: Men så var det jo ein ting som ikkje var så bra, og det var då kjærasten min tok meg i handa, viss vi berre skulle på butikken til dømes, så kunne eg kjenne noko i magen. Og det eg kjende, det var ikkje spenning eller sommarfuglar eller dei tinga som helst bør høyre med ei forelsking. Eg fekk vondt i magen, fekk ein klump i magen på ein måte, berre fordi kjærasten min var ein gut, då.

I: Du vart redd, på ein måte?

G: Ja, det var jo... eg skjønte ikkje heilt då kvifor det skulle liksom opplevast som… kvifor det var noko skurr der i det heile, på ein måte. Fordi vi lever jo liksom i moderne tid i eit moderne land, så eg tenkte òg veldig sånn “kvifor gjer det noko i det heile at kjærasten min er ein gut og ikkje ei jente, det er vel det same det på ein måte”. Men så klarte eg ikkje heilt å bli kvitt den ekle kjensla av at noko var gale.

I: Kva trur du låg bak, då?

G: For min del så handla det på ein måte om... eg var jo redd for å bli sett i bås, redd for at folk tenkte at eg berre var ein jævla homo, på ein måte. Og så var eg bittelitt redd for å bli banka eller slått ned, då. Men det eg trur det det aller mest handla om, er at det kan vere vanskeleg å bryte med normer, bryte med det som blir forventa av deg og bryte med på ein måte det som ein har fått inntrykk av gjennom heile oppveksten at er forventa av deg. For det er jo sånn at ein veks opp med eventyr der det er ein mann og kvinne, homo-skjellsord er supervanleg i skulegarden på barneskulen og ungdomskulen, og i tillegg så er det sjeldan, der eg voks opp i alle fall, så var det sjeldan at ein såg skeive karakterar på film og på tv, så det var veldig lite representasjon. Det var få ein kunne identifisere seg med og kjenne seg igjen i. Summen av det, sjølv om alt er småting, så gav summen av det meg ei kjensle av at du burde heller leige ei jente og ikkje ein gut, som var veldig vanskeleg.

I: Er det framleis sånn?

G: I det heile ikkje, og takk og lov for det. No trampar eg gjennom byen med kjærasten min i handa og er veldig glad for å vere skeiv. Eg er glad i heile meg, glad i den delen òg. Heldigvis så ser eg òg at det skjer veldig store endringar i samfunnet rundt òg, at ting blir betre og betre heile tida, desse haldningane endrar seg. Det er mykje meir representasjon, det er mange å kunne kjenne seg igjen i og bli kjent med på tv, film og overalt no. Som eg òg trur har masse å seie. Og det handlar jo mykje om å kunne sjå seg sjølv og forstå at den ein er, er det heilt fint å vere, på ein måte. No endrar ting seg i forrykande fart, og det er veldig herleg å sjå, fordi eg unner så alle å få lov til å vere trygge i seg sjølv som han dei er. Det å utforske kven ein er, kva ein kan romme og sin eigen seksualitet og sånn, tenk så gøy viss det berre kunne vore spennande. Det burde jo vore gøy liksom, i staden for at det er skummelt og farleg og alle dei tinga der, då.

I: Ja, for det er jo akkurat det. Det er ein sunn ting, og ein naturleg ting og det er noko som skal få lov til å blomstre sunt, då.

G: Nettopp.

I: Då må vi gi folk moglegheita til at... vi veit jo kva moglegheiter som finst innanfor, så då må vi gi folk moglegheita til å kunne gjere det.

G: Ikkje sant.

I: Kva kan vi alle bidra med då for at det skal bli endå betre?

G: Det er jo noko med... ei forståing for nettopp kva alle dei småtinga kan gjere med kjenslene til dei som sit og faktisk har ein annan legning eller ein annan kjønnsidentitet. Slutte å bruke homo-skjellsord, opne opp for å vere inkluderande i språkbruken òg. Når det gjeld til dømes homo-skjellsord så trur eg at dei færraste... eller det handlar eigentleg berre om å slenge ut eit ord som provoserer litt, og at det er få som bruker det om legning, det blir heller brukt om alt mogleg anna. Så viss ein berre forstod litt kva dei orda kan gjere med nokon, for det er ganske alvorleg, det her. Det er høg sjølvmordsstatistikk til dømes blant skeive. Så viss ein har litt meir forståing for desse tinga så trur eg det òg vil hjelpe. For min del, det som hjelpte meg til å forstå at viss nokon har eit problem med kven eg forelskar meg i, så er det verkeleg problema deira og ikkje meg. Det er dei det er noko gale med, og ikkje meg. For meg så hjelpte det å oppsøkje og prate om dei tinga eg syntest var vanskeleg, som kanskje er eit tips uansett kva ein slit med. Så hjelper det ikkje å halde det inni seg og la det vekse og bli større enn det strengt teke er nødvendig at det blir, då. Så tenkjer eg at vi må vise, og det gjeld både overfor klassekameratar og elevane sine og kanskje overfor foreldregenerasjonen sin som også kan vere konservative, vi må vise at det er rom for å vere veldig mykje. Vi er alle menneske som har ein seksualitet som kan romme veldig mykje ulikt. Då eg gjekk på vidaregåande så var vi ein stor vennegjeng på kanskje rundt 25 stykke, og då var det tilsynelatande ingen av oss som var skeive. Ikkje på heile skulen nesten, så vidt eg veit. Og no, ti år etter, så er det sju av oss som er skeive på ein eller annan måte. Så vi gjorde det openbert litt vanskeleg for oss sjølv.

I: Og så kan ein jo òg seie at samfunnet eller kulturen gjorde det vanskeleg for dykk, det er jo ikkje berre... eg vil jo ikkje seie at det er ansvaret ditt å stå fram med heile den åleine.

G: Det var ikkje heilt rom for det dessverre. Men det er jo herleg at har endra seg no, for no veit eg at på barneskular, ungdomsskular til og med, og vidaregåande over heile landet så er det rom for folk å stå fram som skeive eller å seie at “eg er usikker på seksualiteten min”, det må jo òg vere lov ikkje sant, å få lov til å finne ut av det litt i fred. Så ting ser veldig lyst ut heldigvis.

I: Tusen takk for praten.

G: Takk for praten.

I: Abubakar Hussain du er programleiar, skodespelar og komikar mellom anna kjent frå NRK-serien “Tabu med Abu”.

A: Ja.

I: Oppvaksen på Lørenskog og på Bjørndal littegrann, og med familie opphavleg frå Pakistan. Har du opplevd rasisme?

A: Ja.

I: Då du var yngre, korleis kunne det sjå ut?

A: Du veks jo opp ein stad, til dømes Lørenskog der eg voks opp, det var lite innvandrarar, vi var kanskje tre eller fire i klassen. Vi opplevde det ulike stader, på kjøpesenteret til dømes, så hadde vi ein Spaceworld og der pleidde vi å gå og spele spel for dei hadde ein tv, og ein kunne prøve ut spela. Det vi la merke til var at kvar gong vi var der, så vart vi sett på som om vi skulle stele noko.

I: Ja.

A: Og at vi fekk kjeft om vi sat og spelte meir enn 10-15 minutt, medan viss det var nokon med ein annan hudfarge då var det sånn “det går bra”, null stress, ikkje noko kjefting, ikkje noko følgje etter. Han fyren hugsar eg veldig godt, fordi eg flytta jo frå Lørenskog til Bjørndal og kom tilbake fire år seinare. Då var eg litt eldre, og då eg starta på ungdomsskulen så gjekk eg bort til han og sa “du har fått meg til å hate deg, du må slutte å gjere det her mot barna, ikkje få dei til å føle seg mindreverdige”. Ein opplever jo rasisme, og det eg legg merke til, er at folk skjønner ikkje at sjølv om vi ikkje skrik høgt om det, så føler ein det veldig i kroppen. Og når ein er ung og ein er barn, så er det vanskeleg å forklare til vaksne og andre som spør kva for kjensler ein har. Ein føler seg litt utanfor samfunnet, og då kan ein gjere dumme ting når ein blir litt eldre.

I: Var det nokon gong sånn at de snakka om det, eller gjekk ein berre sjølv med den opplevinga på ein måte, og så fekk den lov til å gnage litt sånn under overflata?

A: Du og dei venene dine som har opplevd det her, de held jo saman og snakkar om det. Og det er ikkje sånn at du snakkar og tenkjar “la oss skrive ein kronikk og fikse dette her”. Då er det meir sånn “fuck skal vi gjere liksom? Er alle nordmenn sånn? Hatar dei oss?” Vi tenkjer ikkje at vi er verd mindre, den tanken kjem ikkje i den alderen der. Men ein tenkjer liksom... jævlig kjipt å føle seg sånn kvar dag, då. I Noreg så opplever ikkje du ein slem rasisme, det er ikkje sånn at nokon bankar deg opp, eller det har òg skjedd då, men det er ikkje sånn at dei bankar deg opp eller kastar ting på deg, det er meir sånn smilande rasisme. Nordmenn elskar å smile til kvarandre og seie… Det er ein sånn type rasisme som ein ikkje forstår med ein gong, men så tenkjer ein i ettertid at eg opplevde rasisme akkurat no. Og rasisme er ein sånn ting som at har du ikkje opplevd det sjølv, så skjønner du det ikkje. Du kan forstå det, men du skjønner ikkje korleis det er å gå rundt med den tanken om at du ikkje er verd like mykje som kvite folk då.

I: Ja, for eg tenkte litt på det du sa om at ein ikkje tenkte som barn at ein er mindre verd, men barn som blir behandla litt dårleg og så ikkje får ei forklaring på kvifor ein blir behandla dårleg, då er det jo ein litt sånn naturleg ting for eit barn å ta det på seg sjølv. Det er vel noko feil med meg, men du hugsar ikkje heilt at du tok det sånn?

A: Eg er ein klovn ikkje sant, då eg veks opp vart eg mobba for å vere feit, pakistanar, muslim, kva enn som finst. Eg prøvde alltid å le det bort fordi eg ville alltid le med folk, heller enn å ta det til meg. Fordi eg ikkje skjønte at folk kødda med meg når dei kalla meg feit, og så var det berre sånn “å, vi berre køddar med kvarandre”. Eg inviterte folk på bursdagsfesten min, heile klassen min, og kor mange var vi? 24 – 23. To av dei kom. Og då tenkjer ein “er det fordi eg er feit, eller er det på grunn at eg er utlending?” Ein veit ikkje heilt kvar diskrimineringa kjem frå, om det er foreldra eller om det er barna, eller liker ingen meg? Og det hugsar eg at eg ikkje heilt skjønte at eg tenkte før nokon år seinare. Eg hadde hatt ein bursdagsfest på Bjørndal, og då var nesten alle der av dei eg inviterte. Så hugsar eg at eg snakka med gutane om det, og eg berre “eg hadde bursdagsfest for fire – fem år sidan og då var det to stykke som var der”. Og då var det sånn “bro, det er fordi du er svart”. Dei sa kanskje ikkje bro på den tida der, sikkert noko sånn “Abu, det er fordi du er brun”. Og då byrjar du å tenkje veit du kva, fuck dei då. Dette gidd eg ikkje meir, og då har du ei innstilling på at det er meg mot dei, oss mot dei, og det er ikkje ein fin ting å gå rundt å tenkje. Eg var hissig, eg var sur når eg kom tilbake på Lørenskog, så var eg ein heilt annan person enn då eg drog. Så eg gjekk inn på ungdomsskulen og trur eg fuckings veit alt, hatar lærarane mine, hatar alle kvite folk som er rundt meg. Men eg var heldig, eg hadde ein veldig fin lærer. Aud Håland, shout-out til Aud Håland. Ho hjelpte meg veldig mykje med tankegangen min, det gjorde at eg vart den personen eg er i dag. Ho kjefta ikkje på meg, og eg var ein drittunge. Eg plaga folk. Eg var klovn. Tulla med alle. Kødda om alt. Følgde ikkje med i klassen, kva enn det er. Men ho kjefta aldri på meg. Ho berre snakka med meg på ein måte som eg forstod, jobba med meg, hadde ein time med meg der ho berre sa “ja, kva er det du har på hjartet? Kvifor er du så sur?” Det var ein av gongene, ho har gjort det mange gonger og samtidig teke meg med på ting. Eg hugsar vi var på ein sånn byggeplass, og der dreiv dei og bygde leilegheiter eller noko, og han sjefingeniøren der var pakistanar. Og det var første gong eg så ein pakistanar som ein kan tenkje “oi shit, det er jo dritgøy”. Det var jo berre… vi hadde ikkje nokon bra forbilde. Så såg eg han, og eg hugsar han så godt fordi eg skjønte ikkje at det var han som var sjefen der. Eg trudde han berre var ein som var der og hjelpte til, fordi det var tre – fire personar. Og så kom han og byrja å snakke “eg er entreprenøren, eg er ingeniøren”. Og så hugsar eg at Aud sa til meg “Abu, det der kan vere deg, det er fullt mogleg”. Kanskje vi kan bli noko anna enn taxisjåførar og kebabsjappe-eigarar. Kanskje vi faktisk kan bli noko, og det er ei moglegheit til det.

I: Det laga ein perfekt link synest eg, til kva vi alle kan gjere for at det skal bli litt betre. Og då meiner eg liksom eg og deg og absolutt alle, kva kan vi gjere?

A: Vi må tenkje framtida, og framtida er ikkje vaksne menneske, framtida er barna. Og dei er mykje flinkare, dei er meir open-minded, dei lærer av oss og det er vaksne som er dritt. Det er jo ikkje barna, det er dei vaksne som er problemet her. Når vaksne ikkje er betre enn barna når det gjeld mobbing, diskriminering og alt det der. Barn lærer jo av vaksne. Det er dei der frå 40 og nedover, det er dei vi kan fikse.

I: Kan eg få vere med, eg er 41?

A: 50 og nedover, var det eg skulle seie.

I: Veldig bra.

A: 50 og nedover. No føler eg meg som ein dritt fordi eg sa 40. Helvete.

I: Er det noko du har lyst til å seie til ungdommen til slutt, Abu?

A: Eg vil seie at dei tankane de har i hovudet akkurat no, viss de har følt urettferd eller noko som helst, sjå det frå den andre sida. Snakk med folk. Snakk med litt eldre, snakk med folk som har litt i hovudet. Og ikkje heng de opp i det. Rasisme finst, vi veit. Diskriminering finst, vi veit det. Alt det der finst. Men det er oppgåva deira å få det til å bli borte, de er framtida og det er de som kjem til å fikse den drittstaden her som vi kallar verda.