Korleis vil framtida for transport- og logistikkbransjen sjå ut?

Deltakarar:Andreas Veie-Rosvoll – ProgramleiarJon Kåre Stene – Gründer og tidlegare operasjonssjef i kolonial.no/oda.no

Transport og logistikk i framtida

Programleiar: Hei, mitt namn er Andreas Veie-Rosvoll, og i dag skal det handle om framtida – meir spesifikt om framtida til transport- og logistikkbransjen. Vi menneske står overfor fleire utfordringar, og ingen bransje er urørt – heller ikkje transport- og logistikkbransjen. Korleis skal vi sørgje for at nettopp denne bransjen skal kunne operere mest mogleg miljøvennleg? Korleis skal vi menneske stille oss til autonome – òg kjende som sjølvkøyrande – bilar? Korleis skal vi stille oss til automatiserte lager, og kva slags rolle skal dei tilsette spele i framtida? Eg veit ikkje, men det veit kanskje Jon Kåre Stene. Han er ein av gründerane og tidlegare operasjonssjef i Oda, tidlegare kjend som Kolonial, som er den største matbutikken på nett med heimlevering i Noreg.

Hei, Jon Kåre. Vi menneske står overfor ei kjempeutfordring: klimakrisa. På kva måtar kan transport- og logistikkbransjen bidra i denne kampen?

JKS: Det er eit spennande spørsmål. Eg trur det er fleire måtar vi kan påverke positivt på. Det eg kjem på først – og som kanskje er det mest openberre valet – handlar om kva framkomstmiddel vi bruker for å flytte varer, og her skjer det frykteleg mykje spennande! Det er òg noko vi er opptekne av i Oda; korleis kan vi få brukt elbilar og elsyklar der det er riktig, og rett og slett byte ut forureinande lastebilar? Eg trur at det er veldig mykje anna spennande som det òg er mogleg å gjere. Sett frå perspektivet vårt har vi ganske fulle bilar med tunge matvarer, så vi er avhengige av at bilane klarer å frakte ein del og køyre langt. I tillegg skal varene kjølast ned og halde oppe god kvalitet. Så sjølv om vi gjerne skulle ha bytt ut alle varebilane våre som i dag går på diesel og biodiesel, til elbilar, ser vi at den tida ikkje er heilt inne enno – sjølv om ho nærmar seg med stormsteg. Vi har vore nøydde til å sjå på andre sider av korleis vi jobbar med logistikk. Det er her teknologien kjem inn – og det er veldig spennande.

Programleiar: Kva kan de gjere ved hjelp av teknologi?

JKS: Eg har eit døme som viser kva vi gjer i dag: Vi har ca. 50–60 000 ordrar som skal ut i løpet av ei veke, og det som er viktig for oss, er å transportere desse ut til kundane våre så effektivt som i det heile mogleg. Det vi gjer, er at vi bruker veldig avanserte algoritmar og ein god del datakraft til å kvar dag lage dei mest effektive rutene som det er teoretisk og praktisk mogleg å få til. Ved å gjere det ser vi at vi har ein veldig stor reduksjon i talet på kilometer som vi køyrer. Vi køyrer opptil 45 prosent mindre fordi vi klarer å optimere rutene, noko som igjen betyr mindre utslepp. Det betyr òg færre bilar på vegen, så gjennom å bruke teknologi klarer vi å gjere mykje.

Programleiar: Kvifor er det så viktig at bransjen din gjer akkurat dette?

JKS: På den eine sida har vi sett oss eit hårete mål om korleis vi ønskjer at kunden skal oppleve det å handle på nettet. Innleiingsvis sa vi at dette skulle vere ein fantastisk god måte å handle på, og då skjønte vi fort at vi gav oss sjølv ein del utfordringar som var vanskelege, og som vi måtte løyse. På ein måte gjorde vi livet litt vanskeleg for oss sjølv sidan vi la lista veldig høgt. Det går rett og slett ikkje med det volumet vi er i no, så det har vore ein dyd av nødvendigheit å gjere ting smart for i det heile klare å gjere jobben.Når det gjeld framtida, er det nokon som sit og ventar litt på at ho berre skal komme, og så sit dei der og drøymer om kva som kjem til å skje der framme. Men det vi har merka ved å vere gründerar, er at vi faktisk tek eit aktivt val om å vere med på å forme og skape framtida. Det har vore utruleg gøy å få den aha-opplevinga der vi tenkjer: "Oi, her kan vi gå inn og faktisk påverke korleis kvardagen til kundane våre kjem til å bli i framtida!"

Programleiar: La oss halde fram med å spå lite grann inn i framtida, for det er eigentleg veldig spennande. Når eg tenkjer på framtida, tenkjer eg ofte på sjølvkøyrande køyretøy, og med tanke på transport og logistikk så ser eg òg for meg robotar som jobbar på lageret. Korleis ser Oda på desse løysingane – er dei realistiske? Jobbar de for dette?

JKS: Absolutt, dette er noko vi har studert og vurdert. Eit viktig aspekt for oss har på den eine sida vore å prøve å forstå problemstillingane. Kva er flaskehalsane undervegs, og korleis løyser vi dei best mogleg? Så i staden for å lage eit målbilete der alt skal vere automatisert, og der vi ikkje skal ha menneske i det heile – noko som er eit litt trist framtidsbilete og eit bilete eg ikkje heilt trur på heller – har vi prøvd å forstå korleis vi kan bruke teknologi til å løyse opp i flokar og flaskehalsar i verdistraumen vår. Men mykje av dette har òg dreidd seg om å bruke teknologi for å gjere menneske meir effektive.

Programleiar: Korleis kan ein gjere det?

JKS: Eg har eit heilt herleg døme: Kvar gong eg leiger bil, synest eg synd på dei som sit bak skranken fordi dei nesten tek livet av tastaturet for kvar bil dei skal leige ut – det er så mange tastetrykk og dokument. Og plutseleg kjem du til ein bilutleigar som har investert litt pengar i eit brukargrensesnitt og system for dei tilsette der du berre treng å seie namnet ditt, og så får du nøkkelen og går. Dette er berre eitt typisk døme. Om du ser på brukargrensesnitt på tenester som du bruker – det er kanskje oda.no – korleis er det for deg som kunde å bruke dette? Er det smidig og smooth?På den akkurat same måten har vi tenkt på sjåførane våre som skal ut og levere varer. Korleis kan vi bruke grensesnittet dei ser på iPaden eller telefonen sin, for at dei rett og slett skal finne fram lettast mogleg, bruke minst mogleg tid og hugse det dei skal gjere? Det er det same med plukkarane våre, som står og skal leite etter varer – korleis kan vi bruke teknologi for å gjere dei meir effektive? Og det vi ser her – og mange andre stader – er at teknologi ofte klarer å gjere menneske mykje meir robuste og sterkare enn det vi klarer å gjere med robotar, fordi mennesket er eit fantastisk vesen.Så om verda blir heilautomatisert? Ein skal aldri seie aldri, og ting utviklar seg fort og raskt, og det skjer ting heile tida, men for vår del har det vore mykje viktigare å gå steg for steg og sjå kvar det gir meining å automatisere. I like mange tilfelle ser vi at måten menneske jobbar saman på, korleis dei løyser oppgåver saman, og korleis dei bruker teknologi for å bli meir effektive, har minst like stor effekt. Vi er no eingong her på jorda, og vi må ha noko å sysle med og jobbe med, vi menneske òg. Eg trur at dei som låser seg litt fast i den heil-robotiserte verda, kjem til å stå fast og stampe og bruke veldig lang tid. Når vi klarer å få eit samspel mellom menneske og teknologi til å fungere godt, flytter vi oss mykje fortare, og eg trur at sluttresultata blir vel så bra. Eg trur det er eit kjempestort potensial berre i å følgje dette sporet, også når det gjeld å definere arbeidsplassane i framtida.

Programleiar: Kva slags typar menneske trur du at transport- og logistikkbransjen treng i framtida?

JKS: Vi treng nysgjerrige problemløysarar som skjønner korleis teknologi kan vere med på å skape ein betre kvardag. Eg trur at det er kjempeviktig å vere nysgjerrig og å søkje informasjon og kunnskap om kva denne rivande teknologiutviklinga er, og kva teknologi kan bidra med – og ha dette som eit bakteppe når du skal løyse problem.

Programleiar: De i Oda har eigentleg bygd dykk opp ved å føresjå korleis vi kjem til å handle. Korleis ser du for deg situasjonen 15–20 år fram i tid, handlar vi endå meir på nettet då?

JKS: Eit viktig mantra for oss då vi bygde Kolonial, og når vi no byggjer Oda framover, er dette med problemløysing. Det handlar òg om å setje kundane i sentrum og på mange måtar vere fanatisk oppteken av dei. Vi ønskjer å lage ei handleoppleving på nett som er så mykje betre enn det å gå i butikken at det kan samanliknast med det å bruke ein smarttelefon og ein gammal Nokia 3110; no veit eg ikkje om alle som les dette, kjenner til han, men …

Programleiar: Eg kan stadfeste at Nokia 3110 er ein veldig gammal mobiltelefon, he-he.

JKS: Vi ønskjer at det å handle på oda.no ikkje berre skal vere litt betre enn å dra på butikken; det skal vere ti gonger betre. Det skal vere så bra at det å gå på butikken liksom ikkje er eit alternativ. Vi er ikkje der enno, og det er vi fullstendig klar over, men det er den mentaliteten vi har når vi jobbar for å utvikle produktet kundane våre skal få. Eit anna fasinerande aspekt ved dette er at veldig mange av barna til dei trufaste kundane våre nesten aldri vore i ein daglegvarebutikk; dei er fem–seks år og veks opp utan å vite korleis ein daglegvarebutikk ser ut. Dette er skiftande trendar og tendensar som eg trur berre kjem til å forsterkast når den veksande generasjonen veks opp.Det kjem til å påverke dei underliggjande transport- og logistikkløysingane i stor grad. Der det i dag er eit stort kjøpesenter rundt omkring, med ein svær daglegvarebutikk i midten og masse butikkar rundt, skal vi ikkje skal sjå bort frå at det kjem til å dukke opp eit nettlager som har dei same varene som dette kjøpesenteret. Gjennom å drive slike effektive nettlager nært der kunden bur, kan ein òg byrje å levere varer på ein måte som gjer at varene er på døra berre nokre timar etter at kunden har bestilt dei. Då blir det i alle fall viktig at vi har smarte, berekraftige løysingar for å planleggje og gjennomføre den typen logistikk.

Programleiar: Korleis trur du at transportbehovet vårt ser ut i framtida?

JKS: Vi ser at det har vorte færre og færre postruter og mindre post, og den nye postmannen er pakkeleveransane, anten det er tenester som klesvask og reins, logistikk frå Finn.no eller andre liknande stader eller pakkelevering frå Oda eller andre nettbutikkar. Eg ser for meg at det vil vere mange leveransar veldig mange stader kvar dag, og her trur eg at det blir kjempeviktig å planleggje samlast – viss ikkje får vi fort veldig mykje meir trafikk enn det vi ønskjer rundt omkring. Korleis skal vi byggje og leggje til rette nye byområde og bustadområde? Volumet i netthandelen kjem til å skape det volumet vi treng for å forenkle og byggje opp logistikksystemet.Når det gjeld framtida og autonome bilar, trur eg at det òg er eit spørsmål om vilje frå styresmaktene, for noko av det skumle med sjølvkøyrande bilar i dag er å blande sjølvkøyrande og ikkje-sjølvkøyrande bilar. Det er bilane med eit menneske bak rattet som kanskje er det farlegaste. Men det handlar om kva val ein tek; er det slik at alle skal få lov til å køyre kvar som helst?Oda har vakse sidan vi starta, så vi er veldig glad i vekst, og vi trivst best når det er vekst. Men under koronapandemien opplevde vi og mange andre nettbutikkar at vi ikkje var førebudde på det auka salet via netthandel. Denne måten å drive logistikk på har vi ikkje gjort i stor skala tidlegare, så vi har fått ein smakebit på nokon av utfordringane som kanskje kan komme. Eg trur at pandemien verkeleg har akselerert eit skifte hos forbrukaren som eg trur kjem til å halde fram. Det kjem til å innebere ei endring i den underliggjande logistikken, og eg trur at det vi opplevde i 2020, berre er barnemat. For de som studerer logistikk- og transportfag: Vit at framtida kan skapast, og at ho kan bli veldig ulik avhengig av kven som skaper ho.

Programleiar: Tusen takk for at du har snakka med meg om dette i dag.

JKS: Takk for at eg fekk lov, det er eit kjempemorosamt og spennande tema å snakke om.