Setningsadverbialet i leddsetningar

Sjå nærare på desse fagomgrepa før du les teksten:

Leddsetning

Ei leddsetning er ei setning som ikkje betyr noko når ho står åleine. Eit døme er "fordi eg må gå no". Denne leddsetninga må stå saman med ei heilsetning for å gi meining: "Eg tek på meg klede fordi eg må gå no."

Heilsetning

Ei heilsetning kan stå åleine og gi meining. På norsk må nesten alle heilsetningar ha eit subjekt og eit verbal: "Han går."

Subjekt

Subjektet er setningsleddet som utfører ei handling i ei setning. I setninga "Muhammed drikk vatn" er "Muhammed" subjekt.

Verbal

Verbalet er det som skjer i setninga. Verbalet er alltid eit verb. I setninga "Muhammed drikk vatn" er "drikk" verbalet.

Subjunksjon

Subjunksjonar eller underordningsord innleiar, altså står først i, leddsetningar. Døme på subjunksjonar er fordi, at, om, som, då, når, dersom, viss, før, endå.

Dette er ein del av ein læringssti om setningsadverbial. For å komme til starten av læringsstien kan du gå til fagartikkelen "Kva er eit setningsadverbial?".

Ei leddsetning er ei setning som er ein del av ei heilsetning:

• I setninga "Eg kan ikkje komme fordi eg er sjuk" er "fordi eg er sjuk" leddsetninga.

• I setninga "Har du sett at ho har bytt skule?" er "at ho har bytt skule" leddsetninga.

Ei leddsetning kan kjennast igjen fordi ho

• ikkje gir meining åleine

• alltid er ein del av ei anna setning

• startar med ein subjunksjon (fordi, at, viss, når, då, som)

Ordstilling i leddsetningar

I heilsetningar skal verbet i presens (notid) eller preteritum (fortid) alltid stå på andreplass. Det er dette vi kallar V2-regelen. Desse setningane har verbet "går" på andreplass:

• Eg går no.

• No går eg.

I leddsetningar er ordstillinga annleis. Då skal verbet i presens (notid) eller preteritum (fortid) stå etter subjektet. Subjektet står etter subjunksjonen:

• Eg kan ikkje komme fordi eg har besøk. ("fordi" er subjunksjonen, "eg" er subjektet, og "har" er verbet.)

• Dersom du reiser til Syden, må du hugse solkrem. ("Dersom" er subjunksjonen, "du" er subjektet, og "reiser" er verbet.)

I leddsetningar skal setningsadverbialet stå etter subjektet. Sjå til dømes på leddsetninga under:

• Du må seie ifrå viss du ikkje kan komme. (Leddsetninga er "viss du ikkje kan komme".)

Setningsadverbialet "ikkje" står her etter subjektet "du". Visuelt kan vi samanlikne ordstillinga i heilsetningar og leddsetningar slik:

Gå vidare i læringsstien for å øve deg på å plassere setningsadverbial i leddsetningar.