Feltarbeid: Suksesjon i skog

Hensikta med feltarbeidet er å undersøkje vekstforholda (dei abiotiske faktorane) og vegetasjonen (biotiske faktorane) i skog i tre ulike stadium av ein suksesjon og sjå korleis skogen endrar seg undervegs i suksesjonsprosessen.

De kan få hjelp av skogbrukssjef på landbrukskontoret i kommunen, ein skogeigar eller ein tilsett i den lokale skogeigarforeininga til å finne eit område med dei skogtypane de treng. Dei tre lokalitetane de skal undersøkje bør liggje i nærleiken av kvarandre og ha tilnærma dei same vekstforholda.

Omlag 40 % av Noregs landareal er dekt av skog. Det finst mange ulike typar skog der treslag og botnvegetasjon varierer. Både næringstilgang, vêr og klima påverkar kva for artar som veks, og korleis skogen utviklar seg gjennom suksesjonen, vil vere avhengig av vekstforholda på staden.

Nesten all skog i Noreg er påverka av mennske på eit eller anna vis gjennom beite, skogplanting, stell og hogst. Det er derfor vanskeleg å finne skog der naturleg suksesjon har pågått utan menneskeleg påverknad. I ein urskog vil eit ope område i skogen gradvis vekse til med ny skog. Først kjem pionerartane. Dei liker seg der det er mykje lys og god tilgang på næring. Pionerartane blir gjerne ikkje så gamle. Gradvis veks andre artar opp under pionerartane og tek over arealet. Dette er artar som ikkje har så rask vekst, men dei toler skugge. Desse klimaksartane kan bli gamle.

I feltarbeidet skal de undersøkje skog i tre ulike fasar:

• ei flate i skogen der det er 3–5 år sidan det blei hogd
• eit område med ung skog der trea er i menneskehøgde eller litt større
• eit område med gammal skog

På ein del hogstflater blir det planta ny skog. På denne måten får skogeigaren raskare i gang produksjon av nytt tømmer. Dersom det er planta på flata de undersøkjer, må de vise omsyn til dei små plantene!

Før de går i gang med feltarbeidet, bør de lese teori om suksesjon i skog og ulike fasar i ein suksesjon .

De kan få hjelp av skogbrukssjef på landbrukskontoret i kommunen, ein skogeigar eller ein tilsett i den lokale Skogeigarforeininga til å finne eit område med dei lokalitetane de treng. Dei tre lokalitetane de skal undersøkje bør liggje i nærleiken av kvarandre og ha tilnærma dei same vekstforholda.

Vegetasjonen i skog kan delast i fire sjikt: tresjikt, busksjikt, feltsjikt og botnsjikt. Det vil variere kor mange av desse sjikta som er til stades. På biletet under er sjikta illustrerte.

Feltarbeidet krev svært lite utstyr. De treng:

• flora
• måleband eller tommestokk
• notatsaker
• kart over området
• mobiltelefon eller kamera
  
  Tips: Det finst lux-meter, lysmålar som app til telefonen.

Det skal skrivast ein rapport frå feltarbeidet. Ein rapport bør innehalde skisser, bilete, resultat av observasjonar, drøftingar og eventuelle konklusjonar.

Før de dreg ut:
Ved hjelp av digitalt kart Kilden – en karttjeneste : Finn ut mest mogleg om skogområdet de skal til. Kva slags skogtype (markslag) er det på staden? Korleis er vekstforholda (boniteten)?

På kvar av dei tre lokalitetane skal de gjere desse undersøkingane:

1. Vurder vekstforholda (dei abiotiske faktorane) på staden (vind, temperatur i jord og luft, fukt, jordsmonn og lys).
2. Mål ut eit kvadrat på cirka 4 x 4 m og gjer ein ruteanalyse: Finn ut kva for planter som dominerer, kvar for planter det er ein del av, og kva for planter det berre er nokre få (éin eller to) av i ruta. D = dominant, V = vanleg og S = sjeldan.
3. Kor mange sjikt (sjå teori) kan de dele vegetasjonen på lokaliteten inn i? Beskriv kva sjikt de finn, og kva for artar som veks i dei ulike sjikta.
4. Er plantene på staden lyskrevjande eller skuggetolande? Er det pionerartar eller klimaksartar?
5. Ser de nokon konsumentar, eller spor etter konsumentar?
6. Ser de teikn til at menneske har påverka suksesjonen i skogen her på nokon måte? I tilfelle korleis?
7. Kvar i suksesjonsprosessen er denne lokaliteten, og kva blir denne fasen i ein suksesjon kalla? Grunngi svaret.
8. Korleis trur de skogen her vil utvikle seg vidare?

Dyreliv i skog og mark
Floraen I (med nøkler)
Floraen II
Flora: Den virtuella floran (svensk)
Kilden – en karttjeneste

Diskuter og ta med i rapporten:

• Er suksesjon i skog eksempel på ein primær- eller sekundærsuksesjon? Grunngi svaret.
• Artsmangfaldet består av produsentar (planter), konsumentar (dyr) og nedbrytarar. I kva for eit av dei tre lokalitetane de har undersøkt trur de artsmangfaldet er størst? Grunngi svaret.