TV- og filmforteljingar om 22. juli

Hausten 2011 inviterte NRK til idédugnad for å utvikle ein dramaserie om korleis Noreg takla terroren 22. juli. Regissørekteparet Sara Johnsen og Pål Sletaune fekk oppdraget.

Johnsen og Sletaune brukte fleire år på research for å skape dramaserien "22. juli". Serien fortel historia om dei som var på jobb då terroren ramma Noreg. I videoklippet nedanfor fortel Pål Sletaune om produksjonen av tv-serien. Han er tydeleg på at det har vore utfordrande å lage serien:

"Det er utfordrande å jobbe med ekte hendingar, og det siste vi ville gjere var å påføre folk meir smerte. Den største skrekken vår på regisida var at det skulle opplevast som ein fiksjonsfilm. Med ein gong du er på Utøya med eit kamera, så blir det ei slags thrillerkjensle. Dette er ikkje nokon thriller. Det er ein utruleg stor tragedie."

Du kjenner sikkert til merkelappane “basert på ei sann historie” og “ei historie frå røyndommen”? Mange forteljingar tek utgangspunkt i noko som har skjedd i det verkelege livet.

Å lage ei dramatisering av terroråtaka 22. juli 2011 der til saman 77 menneske mista livet, er ikkje noka lett oppgåve. Dei brutale åtaka skaka Noreg og skapte overskrifter over heile verda. Korleis attskaper vi ei så alvorleg hending på tv og film?

Dei som meiner at vi bør lage fleire tv- og filmforteljingar om åtaka, er opptekne av at bilete har stor påverknadskraft. Bilete appellerer i lang sterkare grad til kjenslene våre enn skriftlege tekstar. Dramatiseringar på film og tv kan derfor gjere oss meir engasjerte og få oss til å forstå omfanget av katastrofen betre.

I dag veks det opp mange barn og unge som ikkje har noko forhold til det som hende 22. juli 2011. Dei var ikkje fødde då, eller dei var for småe til å forstå kva som skjedde. Då kan ein medieproduksjon med levande bilete vere med på å skape eit kollektivt minne om åtaka.

Mange har vore kritiske til at det blir laga film og tv-forteljingar om terroren. Dei er redde for at scenene kan vere unødvendig brutale. Dei tenkjer at det kan vere opprivande å sjå gjerningsmannen, eller dei fryktar at sanninga blir forvrengd. Nokon tenkjer kanskje òg at det er for tidleg å filmatisere det som skjedde, eller at ingen bør tene pengar på å lage kinofilm om tragedien. Betyr det at det er riktig å la vere å lage fiksjon om terroren?

Den norske regissøren Erik Poppe meiner vi treng filmar om 22. juli for å forstå oss sjølv, kvarandre og verda vi lever i – og for å hugse. I spelefilmen "Utøya 22. juli" (2018) skildrar han ungdommane som blei ramma. Han synest det er viktig at det finst forteljingar om kampen deira for å overleve på Utøya:

"Deres opplevelse av denne politiske terroren kan vanskelig beskrives med ord. Jeg håper filmen kan bidra til vår medfølelse og omsorg for dem som er tilbake, og skape større forståelse for hvordan tilfeldighetene rådet over alles skjebner i det kaoset som oppstod da ondskapen slo ned."

(Filmweb, u.å.)