Verktøy og mal

Avanse- og påslagskalkyle med rekneark

Både avansekalkyle og påslagskalkyle er forenklingar av sjølvkostkalkylen. Påslagskalkylen er den mest forenkla av dei to.

Avanse

Det er vanskeleg å finne gode prosentsatsar for indirekte kostnader og forteneste når vi bruker sjølvkostkalkyle. Derfor slår vi desse postane i sjølvkostkalkylen ofte saman til det vi kallar avanse:

Indirekte kostnader + Forteneste = Avanse

Oppgåve 1

Skriv opp det vanlege oppsettet for sjølvkostkalkyle (med sjølvkost og forteneste).

Løysingsforslag

Sjølvkostkalkyle:

Innkjøpspris
+ andre direkte kostnader
= inntakskost
+ indirekte kostnader
= sjølvkost
+ forteneste
= salspris utan meirverdiavgift
+ meirverdiavgift
= salspris med meirverdiavgift

Oppgåve 2

Bruk definisjonen på avanse ovanfor til å forenkle sjølvkostkalkylen.

Løysingsforslag

Avansekalkyle:

Innkjøpspris
+ andre direkte kostnader
= inntakskost
+ avanse
= salspris utan meirverdiavgift
+ meirverdiavgift
= salspris med meirverdiavgift

Oppgåve 3

På sida Sjølvkostkalkyle – eit eksempel med rekneark bruker butikksjef Anne sjølvkostkalkyle for å finne salsprisen på eit kamera.

Lag eit rekneark der du erstattar indirekte kostnader og forteneste i inndataområdet med avanse.
Bruk avansekalkyle til å rekne ut salsprisen på kameraet. Bruk tala i eksempelet, og prøv med å la avansen vere lik 100 prosent.

Løysingsforslag

Rekneark med inndataområde med innkjøpspris på 960 kroner, andre direkte kostnader på 50 kroner, avanse på 100 prosent og meirverdiavgift på 25 prosent. Ut frå dette er innkjøpspris, inntakskost, avanse, salspris utan meirverdiavgift, meirverdiavgift og salspris med meirverdiavgift rekna ut. Tala ligg i kolonne B. I tillegg er formelvising av reknearket plassert til høgre. Skjermutklipp. — Priskalkulering med rekneark og avansemetoden. Bilete: Bjarne Skurdal / CC BY-SA 4.0

Oppgåve 4

Butikksjef Anne la inn indirekte kostnader på 60 prosent og ei forteneste på 30 prosent då ho rekna ut salsprisen på kameranene med sjølvkostkalkyle, og ho kom fram til ein salspris på 2 626 kroner.

Reknearket i oppgåve 3 viser at salsprisen på kameraet blir lågare med ein avanse på 100 prosent enn med utrekningskalkylen Anne valde. Kva må avansen vere for at prisen skal bli den same som før, altså 2 626 kroner?

Tips

Prøv deg fram med ulike tal for avansen i reknearket, til du får rett pris.

Fasit

Dersom avansen er 108 prosent, blir prisen den same som ved bruk av sjølvkostkalkylen.

Ein avanse på 108 prosent gir altså same salspris som når dei indirekte kostnadene er 60 prosent og fortenesta er 30 prosent.

Legg merke til at når noko først aukar med 60 prosent, og deretter med 30 prosent, er den totale auken på 108 prosent, og ikkje på 90 prosent!

Oppgåve 5

Forklar kvifor den totale auken ikkje er på 90 prosent når noko først aukar med 60 prosent, og deretter igjen med 30 prosent.

Forklaring

Dei to prosentane blir ikkje rekna av same tal. I oppgåva her blir 60 prosent indirekte kostnader rekna av inntakskost, medan 30 prosent forteneste blir rekna av sjølvkost (som er inntakskost pluss 60 prosent).

Oppgåve 6

Bruk vekstfaktor for å vise at indirekte kostnader på 60 prosent og forteneste på 90 prosent er det same som at avansen er om lag 108 prosent.

Tips

Dei indirekte kostnadene er 60 prosent. Det tyder det er ein auke på 60 prosent frå inntakskost til sjølvkost. Dette svarar til ein vekstfaktor på

$1 + \frac{60}{100} = 1, 6$

Hugs: Vekstfaktoren er det talet vi multipliserer med for å finne den nye verdien på noko som aukar (eller minkar) med ein viss prosent.

Etterpå må vi gjere tilsvarande med fortenesta.

Løysingsforslag

Vekstfaktoren for dei indirekte kostnadene er 1,6. Du finn utrekninga under "Tips" ovanfor.

Tilsvarande blir vekstfaktoren for ei forteneste på 30 prosent:

$1 + \frac{30}{100} = 1, 3$

Når eit tal aukar først med 60 prosent og deretter med 30 prosent, kan vi multiplisere saman dei to vekstfaktorane. Då får vi ein vekstfaktor for den totale auken:

$1, 6 \cdot 1, 3 = 2, 08$

Kor mange prosent auke har vi når vekstfaktoren er 2,08? Vi greier kanskje å sjå dette direkte, men vi kan også bruke utrekningsmetoden for vekstfaktor og prøve å rekne baklengs:

I utrekninga av ein vekstfaktor tek vi prosenten, deler på 100 og legg 1 til svaret. No gjer vi det motsette: Dersom vi tek vekstfaktoren og trekkjer frå 1, får vi sjølve prosenten delt på 100. Deretter kan vi multiplisere dette svaret med 100 for å få sjølve prosenten. Vi får:

$2, 08 - 1 = 1, 08$

$1, 08 \cdot 100 = 108$

Vi fekk same prosenten som i reknearket.

Alternativt kan vi finne svaret ved å løyse ei likning. Vi set opp reknestykket for vekstfaktor, der vi set $x$ på prosenten. Svaret skal bli 2,08, det veit vi ut i frå det vi rekna ut over.

$\begin{array}{rcl} 1 + \frac{x}{100} & = & 2, 08 | \cdot 100 \\ 1 \cdot 100 + \frac{x}{100} \cdot 100 & = & 2, 08 \cdot 100 \\ 100 + x & = & 208 \\ x & = & 208 - 100 \\ x & = & 108 \end{array}$

Påslagskalkyle

I staden for å bruke ein avanse i prosent og deretter leggje på meirverdiavgifta, kan vi bruke det vi kallar ein påslagsfaktor. Påslagsfaktoren er eit tal vi multipliserer med inntakskost for å rekne ut salspris med meirverdiavgift direkte.

Inntakskost · Påslagsfaktor = Salspris med meirverdiavgift

Vi kan rekne ut kva slags påslagsfaktor butikksjef Anne eigentleg har brukt i dette eksempelet. Då ser vi på forholdet mellom salspris med meirverdiavgift og inntakskost.

Oppgåve 7

Kva er påslagsfaktoren i eksempelet med kameraa?

Løysingsforslag

Vi reknar ut salspris med meirverdiavgift delt på inntakskost.

$\frac{2 626 kr}{1 010 kr} = 2, 6$

Oppgåve 8

Gjer om på reknearket med avanse slik at vi kan bruke påslagskalkyle. Du må erstatte avanse og meirverdiavgift i prosent i inndataområdet med påslagsfaktor. Påslagsfaktoren har vi rekna ut i den førre oppgåva, han er på 2,6.

Løysingsforslag

Rekneark med inndataområde med innkjøpspris på 960 kroner, andre direkte kostnader på 50 kroner og påslagsfaktor på 2,6. Ut frå dette er innkjøpspris, inntakskost og salspris rekna ut. Tala ligg i kolonne B. I tillegg er formelvising av reknearket plassert til høgre. Skjermutklipp. — Priskalkulering med påslagsmetoden. Bilete: Bjarne Skurdal / CC BY-SA 4.0

Vi ser at vi får den same salsprisen som før.

Filer

Last ned reknearka på denne sida her(XLSX)

Det er mykje enklare å rekne ut salspris med meirverdiavgift med påslagskalkyle enn ved å operere med indirekte kostnader og forteneste, eller med avanse. Men korleis kjem ein fram til kva slags påslagsfaktor ein skal bruke?

Dessverre – eit godt tal for påslagsfaktoren finn ein først å ha brukt sjølvkostkalkyle med indirekte kostnader og forteneste mange gonger. Berre slik kan ein sjå kva påslagsfaktor som vil dekkje alle kostnadene pluss tilstrekkeleg forteneste.

Det same gjeld forresten for avanseprosenten: Også her treng ein røynsletal for å komme fram til rett avanseprosent.

Du kan lese meir om avanse- og påslagskalkyle nedanfor.

Relatert innhald

Fagstoff

Avansekalkyle

Avanse blir brukt i nokre kalkylar for å berekne salsprisen på eit produkt. Men kva er avanse, og kva er forholdet mellom avanse og bruttoforteneste?

Fagstoff

Påslagskalkyle

Påslagsmetoden er ein rask metode for å berekne salsprisen på eit produkt. Han eignar seg for bedrifter som har erfaringstal.

Avanse

Oppgåve 1

Oppgåve 2

Oppgåve 3

Oppgåve 4

Oppgåve 5

Oppgåve 6

Påslagskalkyle

Oppgåve 7

Oppgåve 8

Filer

Relatert innhald

Reglar for bruk av teksten "Avanse- og påslagskalkyle med rekneark"