Sjølvkostkalkylen

Korleis reknar ei produksjons- eller tenesteytande bedrift ut prisane på produkta ho produserer? Arbeidet med å finne prisen for eigenproduserte varer er ofte meir komplisert enn for handelsvarer.

Sjølvkostkalkylen blir brukt i ein kostnadsbasert prissetjingmetode. For mange bedrifter er produktet bedrifta produserer, meir særeige, og prisen er derfor ikkje gitt i marknaden. Då må bedrifta først rekne ut alle kostnader knytte til dette produktet før bedrifta legg til ønskt forteneste og finn basisprisen.

Utrekninga skal sikre at alle kostnadene, både dei direkte og dei indirekte, blir teke med.

Når vi bruker sjølvkostkalkylen, tek vi utgangspunkt i innkjøpsprisen for eit produkt. Deretter legg vi på dei andre direkte kostnadene som frakt og eventuelle tollavgifter. Summen av innkjøpspris og andre direkte kostnader blir kalla inntakskost.

Bedrifta må i tillegg få dekt faste kostnader som til dømes husleige, forsikringar og løn. Desse kostnadene blir lagde til som ein prosentsats på alle produkt, og i sjølvkostkalkylen heiter det indirekte kostnader. Indirekte kostnader blir rekna i prosent av inntakskost.

Summen av inntakskost og indirekte kostnader heiter sjølvkost.

Bedrifta skal tene pengar, og fortenesta blir rekna i prosent av sjølvkost.

Prosentsatsane for indirekte kostnader og forteneste er ofte satsar som blir rekna ut av bedrifta på bakgrunn av rekneskapen, og som blir lagde til alle produkt som blir selde.

Salsprisen utan meirverdiavgift er no rekna ut, og vi må berre legge til meirverdiavgift, slik at vi får ein basispris inklusiv meirverdiavgift.

Kalkulasjon etter sjølvkostkalkylen:

$$\begin{gathered} \begin{array}{lcr}\mathbf{Innkjøpspris}& & 960,00 \mathrm{kr}\\ + \mathrm{andre} \mathrm{direkte} \mathrm{kostnader}& & 50,00 \mathrm{kr}\\ =\mathrm{inntakskost}& & 1010,00 \mathrm{kr}\\ + \mathrm{indirekte} \mathrm{kostnader}& & 606,00 \mathrm{kr}\\ = \mathrm{sjølvkost}& & 1616,00 \mathrm{kr}\\ + \mathrm{forteneste}& & 485,00 \mathrm{kr}\\ = \mathrm{salspris} \mathrm{utan} \mathrm{meirverdiavgift}& & 2101,00 \mathrm{kr}\\ + \mathrm{meirverdiavgift}& & 525,25 \mathrm{kr}\\ \mathbf{=}\mathbf{ }\mathbf{salspris}\mathbf{ }\mathbf{med}\mathbf{ }\mathbf{mva}\mathbf{.}& & 2626,25 \mathrm{kr}\end{array} \\ \end{gathered}$$

Kalkylen over viser prisen vi bør ta for produktet, altså 2626,25 kroner. Viss marknaden ikkje er villig til å betale den prisen, løner det seg ikkje å produsere vara.

Avhengig av kva marknad du skal selje produktet i, er det vanleg å vurdere om det er lurt å justere basisprisen.

Vi kan justere basisprisen med psykologisk prising, med prisdifferensiering eller med rabatt og bonusordningar.

Tenesteytande bedrifter kan til dømes vere destinasjons- og opplevingsselskap, frisørar, konsulentfirma, snikkarar og vektarar.

I tenesteytande bedrifter blir det lagt vekt på kva dei timane som blir leverte, kostar bedrifta. I tillegg til det den enkelte medarbeidaren som hjelper kunden, kostar, må òg dei andre kostnadene for bedrifta kalkulerast inn.

For desse bedriftene er det timeprisen multiplisert med talet på timar som er den direkte kostnaden. Det kan òg vere andre direkte kostnader som skal leggjast til. Timar pluss andre direkte kostnader blir då inntakskost.

I priskalkylen for tenesteytande bedrifter utgjer inntakskost ofte ein prosentvis stor del av salsprisen.

Avansekalkylen er ein forenkla sjølvkostkalkyle. Utgangspunktet er dei direkte kostnadene og inntakskost. Avansebeløpet blir rekna i prosent av inntakskost og skal dekkje både indirekte kostnader og forteneste. Når inntakskost og avansebeløp er lagde saman, får du pris utan meirverdiavgift.

Påslagskalkylen er òg ein sjølvkostkalkyle fordi han tek utgangspunkt i inntakskost, på lik linje med sjølvkost- og avansekalkylen. Utrekninga i påslagskalkylen er gjord enkel ved at inntakskost blir multiplisert med eit tal, og summen er den nye prisen inklusiv indirekte kostnader, forteneste og meirverdiavgift.