Leiarstilar

Det finst ein mann ved namn kaptein William Swenson som nyleg vart tildelt heidersmedaljen til kongressen for innsatsen sin 8. september 2009.

00:17

Den dagen var ein kolonne amerikanske og afghanske troppar på veg gjennom ein del av Afghanistan for å verne ei gruppe afghanske embetsmenn, som skulle møte nokre lokale eldre frå ein landsby. Kolonnen blei utsett for bakhaldsangrep og omringa frå tre sider. Kaptein Swenson sprang gjennom levande eld for å redde dei skadde og dra ut dei døde. Éin av dei han redda var ein sersjant, og han og ein kamerat fekk han i eit ambulansehelikopter.

00:59

Og det som var oppsiktsvekkjande den dagen, var at ved eit reint slumpetreff hadde ein av helikopterlegane tilfeldigvis eit GoPro-kamera på hjelmen sin og filma heile hendinga. Kameraet filmar korleis kaptein Swenson og kameraten hans har med seg ein skadd soldat, som er skoten i nakken. Dei legg han i helikopteret, og så ser du kaptein Swenson bøye seg ned og gi han eit kyss, før han går tilbake for å redde fleire.

01:36

Eg såg dette og tenkte for meg sjølv: Kvar kjem slike folk frå? Kva er dette for noko? Det er snakk om djupe, djupe kjensler når du ønskjer å gjere dette. Det er ein kjærleik der, og eg ville vite kvifor eg ikkje har nokon i jobben min som er slik? I militæret gir dei medaljar til folk som er villige til å ofre seg sjølve for å hjelpe andre. I forretningslivet gir vi bonus til folk som er villige til å ofre andre for å hjelpe seg sjølve. Vi har misforstått alt saman. Ikkje sant? Eg tenkte, kvar kjem slike folk frå? Og den første konklusjonen min var at dei berre er betre folk. Derfor vel dei militæret. Desse folka er tiltrekte av ideen om å tene. Men det er heilt feil. Det eg lærte, var at det handlar om miljøet. Viss du er i rett miljø, så har kvar og éin av oss kapasiteten til å gjere desse tinga, og endå viktigare: Andre har òg den kapasiteten. Eg har hatt den store æra av å møte nokre av desse som vi kallar heltar, som har risikert seg sjølv og sitt eige liv for å redde andre. Eg spurde dei: "Kvifor ville du gjere det? Kvifor gjorde du det?" Og dei svarte alle det same: "Fordi dei ville ha gjort det same for meg." Det handlar om den djupe kjensla av tillit og samarbeid. Tillit og samarbeid er uhyre viktig. Problemet med konsepta tillit og samarbeid er at det er kjensler, ikkje instruksjonar. Eg kan ikkje berre seie: "Stol på meg", og så gjer du det. Eg kan ikkje berre gi folk ordre om å samarbeide, og så gjer dei det. Det er ikkje slik det fungerer. Det er ei kjensle.

03:09

Så kvar kjem den kjensla frå? Viss vi reiste 50 000 år tilbake til homo sapiens sine tidlege dagar, ville vi ha opplevd ei verd full av livstruande farar. Alt frå vêret til mangel på ressursar, eller kanskje ein sabeltiger, kunne ta livet av oss. Vi utvikla oss etter kvart til sosiale dyr, der vi levde og jobba saman i det eg kallar ein "sirkel av tryggleik" i stammen, der vi kjende tilhøyrsel. Og når vi kjende oss trygge blant våre eigne, så fekk vi ein naturleg reaksjon av tillit og samarbeid. Det har fordelar. Det betyr at eg kan sove om natta og stole på at nokon frå stammen min held utkikk etter farar. Stolar vi ikkje på kvarandre, stolar eg ikkje på at du vil sjå etter farar. Då er det i så fall eit dårleg overlevingsystem.

04:04

Det fungerer på same måte i verda i dag. Verda er fylt av farar som frustrerer oss eller hindrar suksess. Det kan vere opp- og nedgangar i økonomien, og uvissa i aksjemarknaden. Det kan vere ny teknologi, som gjer forretningsmodellen din forelda over natta. Eller det kan vere konkurrentane dine, som nokre gonger prøver å slite deg ut. Dei prøver å øydeleggje føretaket ditt, forhindre vekst og stele verksemda di frå deg. Vi kontrollerer ikkje desse kreftene. Desse er konstante, og dei forsvinn aldri.

04:39

Ei god løysing kan vere å konsentrere seg om forholda internt i bedrifta, og det er her leiarskap tel fordi det er leiaren som set tonen. Når ein leiar tek valet om å setje tryggleiken og livet til dei som jobbar i føretaket først, så skjer utrulege ting.

05:05

Eg skulle reise med fly, og blei vitne til ei hending der ein passasjer prøvde å gå om bord før nummeret hans blei ropt opp. Eg såg personalet i gaten behandle mannen som om han hadde brote ei lov, som ein kriminell. Han blei skriken til då han ville borde éi gruppe for tidleg. Så eg sa noko. Eg sa: "Kvifor må du behandle oss som dyr? Kvifor kan du ikkje behandle oss som menneske?" Og dette er nøyaktig kva ho svarte meg. Ho sa: "Viss eg ikkje følgjer reglane, kan eg hamne i trøbbel eller miste jobben." Alt ho fortalde meg, var at ho ikkje kjende seg trygg. At ho ikkje stolte på leiarane sine. Grunnen til at vi liker å flyge Southwest Airlines er ikkje fordi dei nødvendigvis tilset betre folk. Det er fordi dei tilsette ikkje fryktar leiarane sine.

05:58

Viss arbeidsforholda ikkje er gode, blir vi tvungne til å bruke tid og energi på å beskytte oss mot andre, og det i seg sjølv svekkjer verksemda. Når vi kjenner oss trygge på arbeidsplassen, kombinerer vi automatisk talenta og styrkane våre, og arbeider utrøytteleg for å stå imot farane på utsida og gripe sjansane.

06:20

Det å vere ein god leiar kan samanliknast med det å vere ein forelder. Tenk på kva det vil seie å vere ein god forelder. Foreldre vil mellom anna gi barna moglegheiter, utdanning, oppseding når det trengst, alt slik at barna kan vekse opp og oppnå meir enn det foreldra sjølve klarte. Gode leiarar vil akkurat det same. Dei ønskjer å gi folk moglegheiter, utdanning, oppseding om nødvendig, dei vil byggje opp sjølvtilliten til dei tilsette, gi dei moglegheita til å prøve og mislykkast, slik at dei kan oppnå meir enn dei nokon gong kunne sett for seg.

06:51

Charlie Kim, CEO i eit tech-selskap kalla Next Jump i New York City, har stilt spørsmålet: Viss du hadde tøffe tider med familien din, ville du nokon gong vurdere å kvitte deg med eit av barna dine? Vi ville aldri ha gjort det. Så kvifor vurderer vi å kvitte oss med folk i vår eiga verksemd? Charlie innførte ein rett om sysselsetjing på livstid i selskapet sitt. Viss du får ein jobb hos Next Jump, kan du ikkje få sparken for dårlege resultat. Viss du har dårlege resultat vil dei derimot rettleie deg og støtte deg, slik vi ville gjort for barna våre.

07:28

Dette er årsaka til at så mange folk kjenner sinne mot til dømes nokre av desse banksjefane med dei lite samhøvande løningane og bonusordningane sine. Det handlar ikkje om tala. Det handlar om at dei bryt definisjonen av leiarskap. Dei bryt den sosiale kontrakten. Vi veit at dei ofra folka sine for å verne sine eigne interesser. Det er dette som fornærmar oss, ikkje tala. Ville nokon blitt fornærma viss vi gav ein bonus på 150 millionar dollar til Gandhi? Kva med ein bonus på 250 millionar dollar til Moder Teresa? Har vi eit problem med det? Ikkje i det heile. Ikkje i det heile. Gode leiarar ville aldri ha ofra folka sine for siffera. Dei ville heller ofra siffera for å redde folka sine.

08:18

Bob Chapman, som driv ei stor produksjonsbedrift i Midtvesten kalla Barry-Wehmiller, blei i 2008 hardt ramma av finanskrisa. Dei mista 30 prosent av ordrane sine over natta. I ei stor produksjonsbedrift er dette ei stor sak, og dei hadde ikkje lenger råd til arbeidarane sine. Dei måtte spare ti millionar dollar. Styret sette seg ned for å diskutere oppseiingar, men Bob nekta. Bob trudde ikkje på å telje hovud. Bob trudde på å telje hjarte, og det er vanskelegare å redusere talet på hjarter. Så dei enda opp med eit permisjonsprogram. Kvar tilsett, frå sekretær til CEO, var pålagt å ta fire vekers ubetalt ferie. Dei kunne ta det når dei ville, og dei måtte ikkje ta det fortløpande. Men måten Bob kunngjorde programmet på, betydde så mykje. Han sa: "Det er betre at vi alle lid litt, enn at nokre av oss må lide mykje". Dei sparte 20 millionar dollar, men det viktigaste var at dei kjende seg trygge og verna av leiarane, og den naturlege reaksjonen var tillit og samarbeidsvilje. Og ganske spontant, heilt uventa, byrja folk å hjelpe kvarandre. Dei som hadde god råd, hjelpte dei som hadde dårlegare råd. Nokre tok fem veker fri slik at andre berre trong å ta tre veker.

09:50

Leiarskap er eit val. Det er ikkje ein rang. Eg kjenner mange folk som jobbar høgt oppe i verksemder, som absolutt ikkje er nokon leiarar. Dei er autoritetar, og vi gjer som dei seier fordi dei har autoritet over oss, men vi ville aldri følgje dei. Og eg kjenner mange menneske som er på botn i ei bedrift, som ikkje er autoritetspersonar, men som heilt klart er leiarar. Dei har valt å ta vare på personen til venstre for seg, og dei har valt å ta vare på personen til høgre for seg. Det er dette som gjer dei til leiarar.

10:23

Eg høyrde ei historie om nokre marinesoldatar som var ute i feltet. Og slik som det er i marinen, åt offiseren sist. Han lét mennene sine ete først, og då dei var ferdige, var det ikkje meir mat igjen til han. Då dei vende tilbake til feltet, tok mennene med seg noko av maten sin til han, slik at han kunne ete. Vi kallar dei leiarar, fordi dei går først. Dei er leiarar, fordi dei tek risikoen før nokon andre gjer det. Vi kallar dei leiarar, fordi dei vel å ofre seg, slik at folket deira kan kjenne seg beskytta, slik at folket deira tener på det. Når vi gjer det, er den naturlege responsen at folka våre vil ofre seg for oss. Dei vil gi blod, sveitte og tårer for å verkeleggjere visjonen til leiaren, og når vi spør dei: "Kvifor ville du gjere det? Kvifor ville du ofre blod, sveitte og tårer for den personen?", svarer dei alle det same: "Fordi han ville ha gjort det for meg." Og er det ikkje ei slik verksemd vi alle har lyst til å jobbe i?

11:37

Mange takk.

11:39

Takk skal de ha. (Applaus)

11:43

Takk. (Applaus)

Brun, T. (2017, 29.september). Forskningen er klar: Dette er den beste formen for ledelse. Fagbladet. https://fagbladet.no/nyheter/forskningen-er-klar-dette-er-den-beste-formen-for-ledelse-6.91.488427.9684537df9