Kalkylar i ei handelsbedrift

Her er det opplyst om indirekte kostnader og forteneste. Då er det sjølvkostmetoden vi bruker.

Salsprisen med meirverdiavgift for veskene blir høvesvis 7 990 kroner, 5 950 kroner og 11 111,20 kroner, ifølgje reknearket. Den siste prisen kan ein kanskje vurdere å setje til 10 950 kroner for å få han til å sjå ein del mindre ut utan at han er så mykje mindre enn reknearkprisen.

Påslagstalet er det talet vi multipliserer inntakskost med for å kome direkte til salspris med meirverdiavgift. Vi kan derfor finne påslagstalet ved å rekne motsett, altså dele salspris med meirverdiavgift på inntakskost.

Alle veskene får same påslagstal: 3,4. Det er fordi prosentane i oppgåva er dei same.

Når vi reknar ut sjølvkost, legg vi 70 prosent indirekte kostnader til inntakskost. Sidan dei 70 prosentane blir rekna av inntakskost, betyr det at inntakskost aukar med 70 prosent. Då kan vi bruke vekstfaktoren ved ein auke på 70 prosent for å rekne ut sjølvkost direkte utan å rekne ut sjølve auken i kroner slik vi har gjort det i reknearket.

Vekstfaktoren for ein auke på 70 prosent blir

$1+\frac{70}{100}=1,7$

Vi testar ut vekstfaktoren på den første veska ved å multiplisere innkjøpsprisen med 1,7.

$2 350 \mathrm{kroner}·1,7=3 995 \mathrm{kroner}$

Dette er det same svaret som vi får for sjølvkost for den første veska.

Ja, vi kan bruke vekstfaktor til å rekne oss vidare fram til salspris både utan og med meirverdiavgift. Det er fordi begge blir rekna ut ved at eit tal aukar med eit visst prosenttal. Sjølvkost aukar med 60 prosent (fortenesta) og blir til salspris utan meirverdiavgift. Salspris utan meirverdiavgift aukar med 25 prosent (meirverdiavgifta) til salspris med meirverdiavgift.

Prisen har auka i tre omgangar frå inntakskost til pris med meirverdiavgift. Først har prisen auka med 70 prosent frå inntakskost til sjølvkost. Så har prisen auka med 60 prosent frå sjølvkost til salspris utan meirverdiavgift. Til slutt har prisen auka med 25 prosent frå salspris utan meirverdiavgift til salspris med meirverdiavgift. Kvar auke av prisen betyr at ein ny vekstfaktor skal multipliserast med inntakskost.

Vekstfaktoren ved 70 prosent auke fann vi ut var 1,7 i oppgåve h. Tilsvarande vil vekstfaktoren ved 60 prosent auke (fortenesta) vere 1,6 og vekstfaktoren ved 25 prosent auke vere 1,25. Vi kan sjekke dette ved å setje inn i formelen for vekstfaktoren frå oppgåve h.

Heile reknestykket frå inntakskost direkte til salspris med meirverdiavgift blir

$2 350 \mathrm{kroner}·1,7·1,6·1,25=7 990 \mathrm{kroner}$

Vi prøver å multiplisere saman vekstfaktorane.

$1,7·1,6·1,25=3,4$

Vi får det same som påslagstalet frå oppgåve f. Slik må det vere sidan påslagstalet er den faktoren vi multipliserer inntakskost med for å kome direkte til salsprisen med meirverdiavgift. Utrekninga i den førre oppgåva fortel oss dessutan at produktet av vekstfaktorane skal multipliserast med inntakskost. Det speler inga rolle kva tal vi multipliserer først i utrekninga.

For å ta det siste spørsmålet først: Vi kan ikkje summere prosenttala fordi prosentane blir rekna av ulike tal.

Vi har ein total vekstfaktor, som er det same som påslagstalet, på 3,4. Spørsmålet blir: Kva prosent er det som gir ein vekstfaktor på 3,4? Det kan vi finne ut viss vi set opp formelen for vekstfaktor ved prosentvis auke og set den ukjende prosenten lik x. Vi får

$\begin{array}{rcll}1+\frac{x}{100}& = & 3,4 & \mathrm{Vi} \mathrm{multipliserer} \mathrm{alle} \mathrm{ledd} \\ & & & \mathrm{med} \mathrm{fellesnemnaren}.\\ 1·100+\frac{x}{\cancel{100}}·\cancel{100}& =& 3,4·100& \mathrm{Vi} \mathrm{forkortar} \\ & & & \mathrm{og} \mathrm{reknar\; ut}.\\ 100+x& =& 340& \\ & & & \\ x& =& 340-100=240& \end{array}$

Den totale auken er på 240 %.