Same verkelegheit, ulike oppfatningar
Den som har sett ei bilulykke, har opplevd kor forskjellig ulike augevitne fortel om det dei såg. Vi finn knapt to menneske som betraktar og beskriv den same verkelegheita likt.
Ulike oppfatningar kjem dels av at vi ikkje har så altfor stor kapasitet til å ta imot og behandle informasjon, dels av at vi tolkar den ulikt. Variasjonen frå person til person fører til at vi – kvar på vår måte – dannar oss ulike oppfatningar av menneske og hendingar.
Sansing og persepsjon
Sanseinntrykka våre (syn, høyrsle, lukt, smak, rørsle) blir formidla via nervesystemet og til hjernen. Her blir inntrykka behandla, fortolka og samanstilte til ein meiningsfull heilskap.
Psykologane kallar dette persepsjon, som kjem av det latinske ordet perseptio, som betyr «aning, førestilling, sansing». Å persipere betyr «å oppfatte».
Gjennom persepsjon byggjer vi sjølvbildet vårt og oppfatninga vi har av andre menneske og omgjevnader. Psykologane beskriv persepsjon som både ein aktiv og ein passiv prosess.
Aktiviteten består av:
- Seleksjon (utveljing): Berre ein del av sanseinntrykka blir vald ut til vidare behandling. Vi kan ikkje oppfatte så mykje om gongen, og vi må derfor gjere eit utval.
- Organisering: Vi oppfattar sanseinntrykka som heilskapar og mønster. Ei regelmessig banking blir lett oppfatta som ein rytme.
- Utfylling: Vi har ein tendens til å omskape noko ufullstendig til noko vi oppfattar som fullstendig eller heilskapleg. Når vi ser greiner og ein stamme, kallar vi det eit tre. Når vi høyrer ein enkelt tone eller ei strofe, kallar vi det ein melodi.
Mange av oss tar sanseinntrykk og tolkingar av dei for gitt, og vi tenkjer ikkje alltid over kvifor og korleis vi får bestemte oppfatningar – eller om desse oppfatningane stemmer med verkelegheita. Vi trur på somme menneske og mistrur andre. Vi får sympatiar og antipatiar utan at vi alltid forstår kvifor.