Sikkerheitslærling i Forsvaret

Programleiar: Hei, mitt namn er Andreas Veie-Rosvoll. I dag skal det handle om sikkerheitslærlingar, for med meg i studio har eg Henning Aasen, som er lærlingkoordinator i Forsvaret.

Kva forventar Henning av lærlingane sine, og kvifor skal ein bli lærling i nettopp Forsvaret? Det og mykje meir skal vi få svar på snart, for med meg har eg òg Christian Pedersen, som no jobbar i Forsvaret.

Christian starta reisa si på vidaregåande skule. Han gjekk sal, service og reiseliv, som den gong heitte service og samferdsel, før han blei lærling i Forsvaret. Vi skal høyre litt om kva han gjer frå dag til dag, kva han gjorde som lærling, kva som var forventningane hans på førehand, kva utfordringar han har i kvardagen i dag – og altså mykje, mykje meir.

Velkommen, Henning Aasen og Christian Pedersen. Eg startar med deg, Henning, kva går jobben din konkret ut på?

HA: Eg jobbar med lærlingordninga og fungerer som bindeledd mellom Forsvaret og fylkeskommunen. Eg forvaltar lærlingkontraktane og følgjer opp at lærlingane får den opplæringa dei skal ha, og så sørgjer eg for at bedriftene får dei lærlingane dei forventar. Det er kort fortalt.

Programleiar: Kva med deg, Christian?

CP: Eg jobbar som militær sikkerheitsspesialist no. Jobben min er primært å følgje opp det førebyggjande sikkerheitsarbeidet på arbeidsstaden min og objektet mitt, og sørgje for at vi oppfyller krava i lover og forskrifter.

Programleiar: Så du har vore lærling i Forsvaret, kor lenge var du det?

CP: Eg var lærling i to år, frå 2018 til 2020.

Programleiar: Så du kom inn som fersking og har fått halde fram vidare?

CP: Ja, eg fekk tilbod om ei stilling.

Programleiar: Og du sit eigentleg i Bodø?

CP: Ja, eg sit på Reitan.

Programleiar: Korleis ser kvardagen din ut – viss det finst noko som er ein typisk dag i Forsvaret?

CP: Det er ingenting som er ein typisk dag i Forsvaret, men normalt er det mykje rutinearbeid. Vi jobbar med å få oversikt over det som går føre seg når det gjeld sikkerheit i lokalområdet, og vi følgjer med på det nasjonale sikkerheitsbiletet og koordinerer det med det vi gjer til dagleg på Reitan.

Programleiar: Og då du var lærling, korleis såg ein typisk dag ut då?

CP: Ein typisk dag er litt annleis for lærlingar enn for tilsette. Lærlingar har meir ansvar for rutinar og administrasjon, mellom anna besøks- og inngangskontroll. Når ein er tilsett, har ein meir spesifikke ansvarsoppgåver.

Programleiar: Kan du snakke litt om dei spesifikke oppgåvene du utfører frå dag til dag?

CP: Det kan eg absolutt. I mykje av det vi gjer, er vi bundne av lov om nasjonal sikkerhet, eller sikkerheitslova, som ho blir kalla. Det krev at ein har ganske god kjennskap til lovverket, klarer å tolke det på ein god måte og, ikkje minst, nyttar det aktivt. Vi jobbar med sikkerheitsrevisjonar og følgjer opp dei ulike avdelingane i driftseininga mi, som heiter Forsvarets operative hovudkvarter. Alle avdelingane skal oppfylle visse krav, så vi følgjer opp det. Samtidig handterer vi inngangskontroll og sørgjer for at dei som kjem inn på eit objekt, er klarerte og autoriserte og oppfyller dei krava som blir stilte.

Vi driv òg med mellom anna aktiv kameraovervaking og personellsikkerheit. Personellsikkerheit er kanskje noko av det viktigaste vi held på med. Det handlar om at vi skal kunne ha tillit til personellet som jobbar i Forsvaret, og då er det oppgåva vår å sørgje for at menneska vi har, er sikkerheitsmessig skikka. Det handlar også om ein type innsidetrussel vi ofte ser nemnd, det at personar kan kompromittere gradert informasjon. Så det er òg ein viktig del av jobben vår. No seier eg ikkje at vi aktivt leiter etter spionar, men det er noko som ligg i bakhovudet. Det er litt interessant når du jobbar med sikkerheitsfaget, i alle fall innanfor førebyggjande sikkerheit.

Programleiar: Så du jobbar litt med å administrere personar som er der du sjølv var i to år?

CP: Ja, eg følgjer opp at nye soldatar som kjem inn, følgjer krav og slikt. Dersom det skjer noko, må dei vere med og ta del i vurderinga.

Programleiar: Korleis er det å sjå nye lærlingar kome inn og vite at no er det du som skal hjelpe dei, slik du sjølv fekk hjelp?

CP: Eg synest det er artig, for du veit kvar du har vore sjølv, og kva dei kan trenge litt meir hjelp med. Då er det artig å kunne bidra med den kompetansen eg sit med i dag, og hjelpe dei framover.

Programleiar: Henning, kva er dei viktigaste eigenskapane for ein lærling i Forsvaret?

HA: Generelt handlar det om motivasjon. Du må sjølvsagt ha gode verdiar som menneske, og så må du vere motivert for å lære. Du må vise interesse for faget. Eg pleier å seie at det viktigaste er kanskje ikkje kva du kan, men kva du har tenkt å lære mens du er hos oss. Det er kanskje det viktigaste.

Programleiar: No har vi jo høyrt litt frå Christian her, men kva slags jobbar går sikkerheitslærlingane dine typisk til etter at lærlingperioden er ferdig?

HA: Dei har eigentleg to val. Viss vi har moglegheit til det, kan dei få halde fram i Forsvaret. Det er ikkje alltid det er mogleg, for det er ikkje sikkert vi har ledige stillingar, så det er mange som må ut i det sivile. Der er det òg mange moglegheiter: Nokas, Securitas, lokale kjøpesenter – ja, dei kan jobbe nesten overalt, men vi ønskjer å ta med oss ein del av dei vidare. Vi har noko som heiter spesialistordninga i Forsvaret, noko vi kallar OR2–4, der vi tilset folk med ein spesifikk fagkompetanse som vi tenkjer å nytte vidare.

Programleiar: Du får inn mange lærlingar kvart år. Kva slags tilbakemeldingar får du frå dei etterpå?

HA: Det er veldig varierande, men eg trur mange synest det er spennande med soldatopplæringa. Dei startar med rekruttskule i 6–8 veker, der soldatopplæring er i fokus. Så blir dei sende til ein militærleir, der dei begynner å praktisere sikkerheitsfaget samtidig som dei held fram med litt militær opplæring. Den militære delen er jo ein del av sikkerheitsfaget, så det går rett inn i læreplanen. Eg trur dei fleste gir tilbakemelding om at det er spennande, og at det er noko annleis. Det er noko som kanskje ikkje heilt kan samanliknast med det dei opplevde på skulen, og så vidare.

Programleiar: Christian, korleis var din veg til å bli sikkerheitslærling?

CP: Eg har alltid vore ganske interessert i sikkerheitsfaget, så då tenkte eg å slå to fluger i éin smekk og ta førstegongstenesta samtidig som eg gjennomførte lærlingtida mi. Det blei den vegen det gjekk, og det har jo gått veldig bra.

Programleiar: Kva var det som gjorde at du tenkte «Forsvaret, der skal eg inn!»?

CP: Det er litt vanskeleg å forklare, men ein ser jo reklamefilmar på nettet og på tv og føler at ein ønskjer å vere del av noko større. Forsvaret er jo veldig interessant for mange, og for min del har eg alltid vore interessert i Forsvaret, så det blei veldig bra.

Programleiar: Kva såg du for deg at du hadde lyst til å gjere? Kva slags jobb hadde du lyst til å ende med?

CP: Eg hadde lyst til å ende med det eg gjer i dag faktisk. Eg er veldig glad for at eg gjekk denne vegen.

Programleiar: Ein kan ikkje be om noko betre enn det?

CP: Absolutt ikkje.

Programleiar: Henning, kvifor er lærlingane dykkar så viktige?

HA: Det er unge menneske, og vi driv med dette av litt ulike årsaker. Det eine er sjølvsagt å rekruttere til eigne rekkjer, og lærlingane fyller ein funksjon mens dei er i Forsvaret. Så er det ei samfunnsgjerning å vere med og bidra til at unge menneske får ei utdanning og moglegheiter vidare i livet. I Forsvaret synest vi det er spennande med ungdom. Dei har med seg kompetanse som vi treng. Dei ser ting på andre måtar enn det vi gjer, dei har med seg ei nyfikne for teknologi, og dei stiller spørsmål som vi ikkje hadde tenkt på, så dei er absolutt viktige for oss.

Programleiar: Dette kan eg spørje dykk begge om: Kva slags utfordringar finn ein innan sikkerheitsyrket i Forsvaret?

HA: Vi har læreplassar over heile Noreg. Per no har vi 42 lærlingar inne, og kvar enkelt læreplass er eigentleg unik, så variasjonen i arbeidsoppgåver er avhengig av kvar du er plassert. Nokon er del av ein vaktstyrke og får lov til å vere med på det vakta driv med. Andre jobbar meir med førebyggjande sikkerheit – som Christian snakka om – og sit meir på kontor. Fellesnemnaren er at vi går igjennom læreplanen, og lærlingane får dei arbeidsoppgåvene dei treng for å gå opp til fagprøve, men innhaldet kan variere ganske mykje.

CP: Eg må seie meg einig i det Henning seier. I mitt tilfelle har eg jobba veldig mykje med førebyggjande sikkerheit, ikkje i nokon vaktstyrke, så det blei mykje kontorarbeid. Men det stiller større krav til personlege eigenskapar, og ikkje minst til korleis du fungerer i slike settingar. På Reitan – viss eg får framsnakke arbeidsstaden min – blir det stilt veldig høge krav, og det blir reflektert gjennom lærlingane vi har i dag. Forskjellen er at oppgåvene er meir operative ute i vaktstyrken, mens dei er meir overordna, med meir koordinering og administrasjon, innan førebyggjande sikkerheit, som eg har jobba med.

Programleiar: Kva er typisk å gjere når du er ute i felten, som du seier, eller ute i vaktstyrken?

CP: Normalt vil du stå i det som heiter ein vegkontrollpost, eller i ein inngangskontrollpost, og sørgje for at dei som kjem inn på militært område, oppfyller krava. Du må sørgje for at det er ro og orden i leiren.

Programleiar: Kan det oppstå ubehagelege situasjonar der?

CP: Det kan det. Eg har døme på det frå då eg var lærling sjølv. Når du står i ein vegkontrollpost, skjer det mykje rart. Du må vere i stand til å handtere situasjonen der og då, og det stiller krav til at du er profesjonell og veit korleis du skal opptre i ulike situasjonar. Når du er i uniform, og du er på vakt, krevst det ganske mykje av deg. Du skal vere profesjonell og ordentleg. Du står med våpen, og det må ein tenkje på.

Programleiar: Ja, det kan eg tenkje meg at ein må ha i bakhovudet heile tida. Kva med ein som meg? Eg har ikkje gjennomført førstegongstenesta og er kanskje ein fyr som er redd for sin eigen skugge. Viss eg skulle gått den vegen du har gått, trur du eg hadde klart å lære meg å bli tøff nok til å handtere sånne typar situasjonar?

CP: Eg vil seie at alle er i stand til det så lenge ein har dei rette føresetnadene, og det trur eg dei aller fleste har. Det blir berre stilt krav om at du er lærevillig og motivert, og at du følgjer med. Då trur eg det kan bli ganske mykje ut av dei fleste.

Programleiar: Eg har vore litt inne på det, men har forventningane dine blitt innfridde?

CP: Det handlar litt om kva ein gjer det til sjølv, men for min del har dei absolutt blitt innfridde. Det krev også at du klarer å sjå kva du faktisk held på med, og at du klarer å gjere noko ut av det sjølv – ikkje berre forvente at alt kjem på eit sølvfat.

Programleiar: Kva er det viktigaste du har lært?

CP: Det viktigaste eg har lært, er ikkje det reint faglege, for det faglege kjem. Det handlar litt om det hen som var fagansvarleg då eg var lærling, alltid sa: Lærlingtida er arbeidslivet 101. Det dreier seg om å lære seg korleis du opptrer i profesjonelle settingar, og korleis du fungerer saman med andre menneske i eit kollegialt miljø. Det er like viktig som det faglege.

Programleiar: Henning, korleis ser du på framtida til lærlingordninga i Forsvaret?

HA: Lærlingane innan sikkerheitsfaget er viktige for oss, og det er eit satsingsområde. Vi byggjer ein del nye område no, mellom anna på Evenes, og der har vi begynt å ta inn fleire lærlingar. Så eg trur nok det ser bra ut for framtida – det gjer det.

Programleiar: Korleis blir ein lærling i Forsvaret?

HA: Det startar med at du går inn på forsvaret.no og søkjer om ein læreplass. Du kan ikkje gjere det via Vigo, som ungdommen normalt gjer, vi har vår unike side. Så er det sesjon. Du skal fylle ut ei eigenerklæring, og så går du vidare derfrå til fysisk oppmøte. Då ser vi på fysikken din, mellom anna gjennom ein kondisjonstest og ein styrketest. Vi har eigne krav i sikkerheitsfaget. Så er det ein teoritest, der vi ser på tal- og ordforståing og logikk. Vidare er det legeundersøking, og til slutt er det intervju. Ut frå dette får vi eit bilete av korleis du er som person. Det er totalen av det pluss skulekarakterane dine som er avgjerande for om du får ein læreplass i Forsvaret.

Programleiar: Det er tøft.

HA: Ja, det er det, men vi er ikkje ute etter supermenneske. Kven er det som er best eigna for dette? Det er normalt sunn norsk ungdom med god motivasjon. Har du interesse for faget, kjem du langt.

Programleiar: For veldig mange lærlingplassar elles i verda må ein kanskje ikkje vere veldig trent?

HA: Det er kanskje litt unikt for Forsvaret, og sikkerheitsfaget spesielt, kor vi fokuserer litt ekstra på fysikk. Men det er litt slik som Christian fortel, du har jo høyrt litt om kva arbeidsoppgåver han har vore gjennom. Så det er vi opptekne av, og generelt i Forsvaret er nok fysisk aktivitet høgt prioritert.

Programleiar: Ja, det burde det jo vere. Henning Aasen og Christian Pedersen, tusen takk for at de kom.

HA: Tusen takk for at vi fekk kome.

CP: Sjølv takk.