Hopp til innhold

Fagstoff

Jarkoestimmie teeksth

Daan biejjien daaroen gïele gaajhkene lehkesne. Åemie Jaahkenelkien Aannan mietie mijjieh dan jïjnjem daaroen gïelem fïerhten biejjien govleminie, guktie ibie vielie buektehth saemien åssjalommesh baajedh juhtedh.
Göökte almetjen åejjieh mah bïevnesh guarkajehtjieh. Illustrasjovne.

Daaroen-gïeleste saemien-gïelese

Dej minngemes jaepiej jïjnjh daaroen-gïeleldh teeksth mah saemien-gïelese jarkoestovveme. Gellien aejkien daaroen-gïele dagkerh teeksth baajnehtamme, lööneme-baakoejgujmie jïh dovne gïele-åtnojne. Ij leah gænnah aelhkie saemiestidh orre aamhtesi bïjre, jallh jeatjah almetji kultuvri bïjre.

Åemie Jaahkenelkien Aanna boelhketjem tjaaleme åarjel-saemien gïele-tsiehkien bïjre. Naemhtie tjeeli:

... Maanide jïh noere almetjidie, nåå jïh geerve almetjidie dovne, badth daelie ij leah vielie man aelhkie saemien lïeredh. Dan jïjnjem daaroen gïelem fïerhten biejjien govleminie bïjre jarkan, guktie ij enne guhte vielie buektehth saemien åssjalommesh baajedh juhtedh. Iktesth gosse maam jiehtedh, dellie voestegh ussjedallibie, guktie dah daaroen baakoeh, jïh dle destie edtjibie saemien gïelese, baakoste baakose sïllestalledh. Magkeres sån dle gïele minngemes sjædta? Hijven daejredh, jeatjebh leah aaj nimhtie tjoeveramme dååjrehtalledh.

Dah dagkeren gïelese raakte sjïere nommem bïejeme. Dam substraategïeline gåhtjoeh. Substraategïeleste maahta govledh jïh vuejnedh mehtie gïeleste jorkelovveme. Vaejtie ij mijjen gïele dagkeren tseahkan båetieh.
(Jaahkenelkien, 1997, s. 85–86)

Åemie Jaahkenelkien Aanna boelhketjem dovne tjaaleme mah nuepieh gååvnesieh saemien-gïelem evtiedidh orre aamhtesidie jïh tsiehkide. Naemhtie tjeeli:

… Nimhtie dellie mijjen gïele maahta bijjiebasse okngesovvedh guktie maanah jïh noerh åadtjoeh lïeredh, gaajhken bïjre maahta saemien soptsestidh, dovne dan bïjre mij fïerhten biejjien abpe veartanisnie deahpede. Ij leah annje mijjen nuekies saemien baakoeh gosse edtjibie daan beajjetje aamhtesi bïjre soptsestidh. Dagkaridie baakojde tjoeveribie ohtsedidh jïh dovne orre baakoeh darjodh. Mohte mijjen dagkere gïele gusnie mahte fïerhtede baakoste maahta seerkedh, orre baakoeh åadtjodh. Dam graammatigken gïelesne daaroen gåhtjoejibie avledningssystemet/ avledningslæren. Dan mijjen gïelesearvan gujht jïjnje barkoe sjædta. Jïh hijven gujht dejnie barkojne åadtjoejibie aelkedh aerebi goh gaajhkh doeh mijjen båarasommes saemiestæjjah mijjem laehpielieh.

Gïelesearvan dovne vihkeles barkoe, jarkoestæjjide jillebh learoeh öörnedh. Dejtie gïeh edtjieh stoerre tjåahkojne jarkoestidh, jïh dejtie gïeh edtjieh tjaaleldh jarkoestimmieh darjodh.
(Jaahkenelkien, 2000, s. 86)

Gaaltijh

Jaahkenelkien Aa. (1997). Don jïh daan bïjre I. Daasta berteme.
Jaahkenelkien Aa. (2000). Don jïh daan bïjre III. Daasta berteme.

CC BY-NC-SASkrevet av Jaahkenelkien Aanna og Marit M Fjellheim.
Sist faglig oppdatert 17.04.2023

Læringsressurser

Gïeleste gïelese