Báru dovdomearkkat - Naturfag (PB) - NDLA

Njuike sisdollui
Fagartikkel

Báru dovdomearkkat

Bárrolihkastat: Juohke oassi báttis sugada njuolga bajas vulos. Ii čuovo mielde dan guvlui gosa bárru leavvá, muhto sirdá lihkastaga oassái mii lea bálddas nu ahte dat maid sugada bajas vulos, muhto veaháš maŋŋil.

Bárrolihkastat

Go mii dollet bátti ja lihkahallat dan bajas vulos, de lihkastagat sirdásit bátti mielde, ja boađusin lea bárru mii leavvá: Mii oažžut bárrolihkastaga. Juste seamma dáhpáhuvvá go geahččit "váldet báru tribunas". Juohkehaš čuoččoha ja čohkkeda fas, muhto bárru leavvá birra tribuna.

Dehálaš sturrodagat báru oktavuođas

Bárroguhkkodat, λ:

Oanehemos gaska guovtti saji gaskkas mat sugadit seammaládje. Álkis vuohki gávdnat dan lea mihtidit guhkkodaga bárrogierragis bárrogierragii.

Amplituda, A:

Maksimála mohkki man radjái bárru sugada dássedeaddolinjjás eret. (Mii eat beroš lea go mohkki bajábealde vai vuolábealde.)

Perioda, T:

Perioda (áigodat) lea dat áigi máid dihto sadji bárus geavaha čađahit ovtta olles sugadeami. Sáhttit gávdnat dan go mihtidit áiggi dan rájes go okta barrogiera meattilda gitta boahtte bárrogiera meattilda.

Frekveansa, f:

Freakveansa lea man galle geardde dihto sadji bárus sugada juohke sekunddas. Sáhttit rehkenasttit dan ná

f=sugademiid lohkuáigi

Jus geahččat juste dan dili mas lea 1 sugadeapmi, de muitala perioda T man guhkes áiggi váldá čađahit dan. Dalle lea mis oktavuohta

f=1T

Bárroleaktu, v:

Bárru leavvá konstánta leavttuin dan sajis gos álggii. Mii diehtit ahte leaktu=gaskaáigi

Jus mis lea 1 bárroguhkkodat gaskan, de diehtit ahte bárru lea adjánan 1 periode, T. Dán sahttit bidjat leaktoformelii v=λT

Mii sáhttit maiddái ovdanbuktit dán frekveanssa bokte dáinna lágiin v=λT=λ·1T=λ·f

Nappo lea mis eaŋkilis oktavuohta v=λf

Dáinna sáhttit rehkenasttit frekveanssa ja bárroguhkkodaga gaskkas jus dovdat bárroleavttu.

Bargobihttá. Rehkenastinhárjehus báruiguin.

Dus leat čuvvovaš dieđut ovtta báru birra:

  • Dat sirdása bissovaš leavttuin olgeš guvlui.

  • Bárrogierraga ja bárrobotni gaskkas lea 1 mehter.

  • Dássedeaddolinnjás bárrogierragii lea 3 mehtera.

  • Meattildit juste 4 bárrogierraga ovtta dihte saji meaddel 16 sekundda áigodagas.

Geavat dieđuid rehkenasttit dáid iešguđet sturrodagaid. Čále vástádusaid vuolábeallái ja dárkkis leat go rehkenasttán riekta.

Dán lea/leat čállán Astrid Johansen ja Kristin Bøhle.
Maŋemusat ođastuvvon 2024-10-19