Sáhttá go bioteknologiija gádjut máilmmi?
Lea vejolaš genaredigeret šattuid gierdat goikkádaga ja lassanan njuoskkadaga. Daid sáhttá redigeret nu ahte dain lea eambbo álbmi ja girdet parasihtaid, guobbariid ja mieskama cirgunávdnasiid haga. Genaredigeren sáhttá addit midjiide biebmogálvvuid mat riibet guhka, ja biebmogálvvuid mat leat buorebut gorudii ja dearvvašvuhtii.
Odne mii Norggas importeret stuora oasi biepmus máid borrat. Genaredigerema vehkiin sáhtášeimmet mihá eambbo ieža birget. Biebmogálvvuin maid livččii mihá unnit dálkkádatgássaluoitin jus eat dárbbašivčče fievrridit daid deike nuppe geahčen máilmmis. Unnit fievrrideapmi unnida dasa lassin biebmojávkku.
Go geahččat šattuid genaredigerema ovdamuniid, de soaitá leat váttis ipmirdit manne eat galggaše dahkat dan.
Norggas ii leat lohpi vuovdit genaredigerejuvvon biepmu. "Várrugas-prinsihppa" lea stuora oassin vuođuštusas. Dat mearkkaša ahte eat galgga bargat maidege ovdal go áibbas vissásit diehtit váikkuhusaid.
USA:s leat olbmot borran genaredigerejuvvon biepmu máŋggalogenar jagiid. Ii leat vejolaš dokumenteret negatiivvalaš váikkuhusaid, ii ge lihccut daid. Dan maid leat dokumenteren, leat negatiiva váikkuhusat ekovuogádagaide. Monokultuvrrat unnidit šládjariggodaga, seammás go šlájat sáhttet resisteantan šaddat daid cirgguhanávdnasiid vuostá mat geavahuvvojit. Maŋimus jagiid leat balahan ahte lea oktavuohta gaskkal dan garra unnuma mii lea leamaš divrriid logus, ja cirgguhanávdnasiid. Lea dehálaš mearkkašit ahte ii leat genaredigerejuvvon šaddu mii leat váttisvuohta, muhto dat cirgguhanávdnasat máid dat redigerema bokte girdet.
Okta eará riska GMO ektui lea ahte genredigerejuvvon šlájat gártet lundui. Genaredigerejuvvon šládja sáhttá gilvvu bokte jávkadit báikkálaš šlájaid ja dainna lágiin álggahit monokultuvrraid guovlluide main muđui livččii šládjariggodat. Boađusin lea ahte biologalaš valljivuohta goariduvvo.
Jearahallaniskkadeamit Norgga álbmogis čájehit ahte ollusat leat mielas šattuid genaredigeremii jus ulbmilin lea lasihit buvttadeami, buoret riiban ja eambbo dearvvašlaš biebmu. Eanas olbmuin lea eahpádus elliid redigeremii seamma ákkaiguin. Mii son dasa lea sivvan?
Bioteknologiija dutkan ja ovdáneapmi lea divrras. Norgga bioteknologiijaláhka lea okta dain čavggamusain máilmmis. Eará riikain eai leat seamma ollu rájit dasa mii lea lohpi ja ii, ja muhtin riikain besset priváhta fitnodagat oalle friddja dutkat nu guhka go ieža ruhtadit doaimmaset. Dinen dihte ruđa dainna teknologiijain man ovdánahttejit, de váldet pateantta. Dat mearkkaša ahte fitnodat suodjala fuomášumi rivttiid.
Dát soaitá leat ortnegis go lea sáhka čuovgapearain dahje batteriijain, muhto lea go ortnegis váldit pateantta genaide? Ovdamearkka dihte genasekveanssaide mat sáhttet gádjut heakkaid? Go eaiggáduššá pateantta, de sáhttá maiddái válljet ahte ii geavat dan. Dát sáhttá mearkkašit ahte doaibmilis dálkasat ja dikšunvuogit eai goassege boađe vuovdimassii, dahje ahte pateantta lea beare divrras geavahit sidjiide geat dárbbašit dan.
Ii soaitte gánnáhit ovdánahttit GMO mii addá buoret šaddama geafes eanandolliide guovlluin gos lea goikkádat? 2020 dálvvi borahalai measta buot gordnešaddu Afriika čoarvvis issoras stuora rásselohkkodohkiide. GMO soaitá boahtteáiggis addit čovdosiid diekkár roasuide, muhto boahtá go eanandolliin leat ráđđi váldit daid atnui?
