Fagartikkel

Gaskesadteme-maahtoe

Mijjieh govlesadtebe gosse sinsitnine soptsestallebe baakoejgujmie, væhtajgujmie jallh bokstaavigujmie. Daarpesjibie govlesadtedh gosse sïjhtebe maam akt ektesne mubpiejgujmie darjodh jallh sïjhtebe maam akt mubpide jiehtedh jallh gaskesadtedh.

Kruana tjåervie. Guvvie. — Bilde: Aajege / CC BY-NC-SA 4.0

Gaskesadteme lea daaroen-gïelesne kommunikasjon jïh båata dehtie baakoste communicare latijne-gïelesne, ektesne darjodh. Almetje sæjhta maam akt jeatjabinie ektine darjodh, jeatjabinie ektiedidh. Maehtebe aaj lööneme-baakoem kommunikasjovne saemien-gïelesne nuhtjedh.

Mij lea gaskesadteme-maahtoe?

Maana-baeleste mijjieh lïerebe guktie edtjebe dåemiedidh ovmessie tsiehkine. Lïerebe maam sjeahta jiehtedh, gïese, gåessie, guktie jïh man vuekien mietie. Daate vihkeles maahtoe maam gåhtjobe gaskesadteme-maahtojne.

Gaskesadteme-tsiehkie

Baakoe kontekste lea tjaaleginie ektine, ektine dam maam jeahteme jallh tjaaleme. Kontekste konkreteles tsiehkie gusnie gaskesadtebe. Dovne tïjje, sijjie jïh almetji råållah leah bielieh gaskesadtemistie. Naan aejkien goh privaate almetjh gaskesadtebe vuesiehtimmien gaavhtan gåetesne, voelpigujmie jnv. Naan aejkien mijjieh jeatjah råållah utnebe, v.g. skuvlesne. Dellie mijjieh libie learohkh jïh lohkehtæjjah, skïemtje-gåetesne libie dåakterh jïh skïemtjijh. Verbalehts gaskesadteme lea aaj gosse datne vuajnah dov voelpe aavosne jallh hujnesne, kråahpe-gïeline.

Golme ovmessie govlesadteme-tsiehkieh. Guvvie. — Bilde: Liv Karin Joma / CC BY-NC-SA 4.0

Gaskesadteme-tsiehkie gaajhkh biehkieh mah meatan, jïh mah ektesne nænnoestieh guktie datne jiehtegem guarkah. Gosse datne edtjh gaskesadteme-tsiehkiem goerehtidh maahtah daejtie tjïjhtje gyhtjelasside gihtjedh.

Gie soptseste/tjaala? Seedtije
Maam soptseste/tjaala? Sisvege
Gïese soptseste/tjaala? Dåastoje
Gusnie dam soptseste/tjaala? Meedijume
Gåessie dam soptseste/tjaala? Tïjje
Mejnie jïh guktie dam soptseste/tjaala? Viehkie-dïrregh
Mannasinie dam soptseste/tjaala? Funksjovne

Jis jeahtah: «Båetieh dellie!» Dellie maehtebe daam joekehtslaakan toelhkestidh. Jis daam jeahtah gaske-jïjjen kaanne mij akt isveligke heannadamme. Jis daam jeahtah ålkone dellie kaanne sïjhth stååkedidh jïh jis daam jeahtah gosse geajnoe-bealesne, tjoerem varki skodtedh geajnoen rastah eannan bïjle båata.

Nïejte ij guarkah. Guvvie. — Bilde: Aajege / CC BY-NC-SA 4.0

Mah tjaalegh leah argumentereles tjaalegh?

Argumentereles tjaalegh vuesiehtimmien gaavhtan:

Lohkeme-prievie

Tjaelije sæjhta sov mïelem mietie tjaeledh jïh sov vuajnoem buektedh jïh juekedh mubpiejgujmie juktie dejtie tsevtsedh. Lohkeme-prievie persovneles, subjektijve jïh åenehke.

Åejvieartihkele, lahtestimmie jallh kronihke plaeresne

Aajkoe lea seedtijen vuajnoem mubpide almetjidie buektedh byögkeles aamhtesen bïjre, lohkijh tsevtsedh seamma vuajnose. Jis saatnems argumentasjovne , dellie maahta lohkijem tsevtsedh. Gellien aejkien guhkebe tjaalege byögkeles aamhtesen bïjre gusnie vuarjasjimmieh, digkiedimmieh jïh buerkiestimmieh. Seedtijen vuajnoe dam klaerede.

Saernieh, filmi, gærjaj jallh musihki bïjre.

Tjaalege ryöktesth lohkijidie filmem, gærjam jallh musihkem juvnehte jallh doelehte. Dovne kultuvre-darjomh (filme, gærja, musihke, teatere, konseerte) åehpiedahta vuarjasjimmine. Dah daamhtaj tjaelijen jïjtse vuajnoem vuesiehtieh.

Reklaame

Aajkoe lea dåastojem tsevtsedh jïh dan vuajnoem jeatjahtehtedh juktie galka maam joem åestedh.

Ohtseme

Aajkoe lea dåastojem tsevtsedh guktie edtja vïenhtedh datne dïhte bööremes ohtsije. Tjirkeslaakan edtjh dam tjaeledh jïh byjjes gïelem nuhtjedh.