Oppgåver og aktivitetar

Rettferdig prissetjing?

Mobiltelefonane blir dyrare og dyrare. Kva kostar det eigentleg å lage ein mobiltelefon, og kven tener pengar på dei? Det blir hevda at mobilprodusentane tener mykje på kvar selde mobiltelefon – mens dei som jobbar med å hente ut råstoffa til telefonar, får lite betalt. Stemmer det?

Ein iPhone X ligg på eit bord ved sida av andre modellar. Illustrasjon. — iPhone X Bilete: Lino Mirgeler / CC BY-SA

Priskalkyle

I oppgåvene nedanfor skal du blant anna setje opp ein forenkla priskalkyle for nokre mobiltelefonar. Bruk gjerne eit rekneark til å løyse oppgåva. Set opp ein kalkyle som viser forholdet mellom materialkostnader (direkte kostnader), avanse og salspris – der avansen er det som skal dekkje dei indirekte kostnadene og fortenesta. Indirekte kostnader er kostnader som ikkje er direkte knytte til å produsere ei bestemt vare, som til dømes Apple sine løns- og utviklingskostnader.

Priskalkyle
Kalkulasjon	Budsjettpost
	Materialkostnader
+	Avanse
=	Salspris utan meirverdiavgift

Oppgåve 1

Set opp ein priskalkyle (sjå over) i dollar for iPhone 7, der du bereknar avansen ut frå at materialkostnadene er $224,80 og salprisen er $649. (Dette er tal frå september 2016, (sjå artikkelen "Så mye koster iPhone 7 egentlig".)
Berekn avansen i prosent.
Kan du ut ifrå storleiken på avansen seie noko om kven i verdikjeda som tener mest på kvar mobiltelefon du kjøper?
Forklar kvifor avanse ikkje er pengar rett inn på konto til Apple, produsenten av iPhone-telefonane. Forklar forskjellen på avanse og forteneste.

Hjelp til oppgåve 1

Avanse blir rekna i prosent av materialkostnadene / dei direkte kostnadene. Les meir om avansemetoden i artikkelen "Avansemetode".

Løysing oppgåve 1 a)

Vi trekk materialkostnadene frå salsprisen for å finne avansen:

$$ 649, 00 - $ 224, 80 = $ 424, 20$

Løysing oppgåve 1 b)

Avanse i prosent:

$\frac{$ 424, 20}{$ 224, 80} \cdot 100 % = 188, 7 %$

Kommentar til oppgåve 1 c)

Avansen er nesten dobbelt så stor som materialkostnadene, noko som kan tyde på at Apple er det leddet i verdikjeda som tener mest på mobiltelefonen.

Kommentar til oppgåve 1 d)

Sjå artikkelen "Avansekalkyle".

Oppgåve 2

Set opp ein priskalkyle i dollar for iPhone 11 Pro Max, der du bereknar avansen ut frå materialkostnader på $450,50 og salspris på $1099.
Berekn avansen for iPhone 11 Pro Max i prosent.
Korleis er avansen i prosent for iPhone 11 Pro Max samanlikna med iPhone 7? Apple tek ifølge eigne rapportar stadig større samfunnsansvar. Kan dette forklare endringane i kalkylane? Forklar.

Bakgrunnsstoff:

Løysing oppgåve 2 a)

Vi trekk materialkostnadene frå salsprisen:

$$ 1 099 - $ 450, 50 = $ 648, 50$

Løysing oppgåve 2 b)

Avanse i prosent:

$\frac{$ 648, 50}{$ 450, 50} \cdot 100 % = 144, 0 %$

Oppgåve 3

I første kvartal 2019 omsette Apple for 31 milliardar dollar, og i same periode var overskotet på 11,6 milliardar dollar – ein nedgang på 16 % frå året før. På same tid er dagslønna for ein gruvearbeidar mellom ein og ni dollar.

Kor mange prosent av omsetninga utgjorde Apples overskot i første kvartal 2019?
I kva grad synest du det er ei rettferdig prissetjing på iPhone?
Kva skal til for at prissetjing skal bli meir rettferdig?
Kor stort var overskotet til Apple i første kvartal 2018 ifølgje opplysningane?

Bakgrunnsstoff:

Hjelp til oppgåve 3

Hugs at omsetjing er det same som sal.

Løysing oppgåve 3 a)

Vi må finne ut kor mange prosent overskotet er av omsetninga:

$\frac{11, 6}{31} \cdot 100 % = 37, 4 %$

Løysing oppgåve 3 d)

Her er det lurt å rekne med vekstfaktor. Ein nedgang på 16 % vil seie at vekstfaktoren er

$1 - \frac{16}{100} = 0, 84$

Omsetninga i 2019 reknar vi ut frå omsetninga i 2018 ved å multiplisere med vekstfaktoren. Når vi no skal rekne bakover i tid, må vi dele på vekstfaktoren. Omsetninga i 2018 var

$\frac{16 mrd $}{0, 84} = 19, 0 mrd $$

Omgrep

Avanse: er indirekte kostnader + forteneste.
Direkte kostnader: er kostnader som er direkte knytte til produksjon av ei bestemt vare, som til dømes materialkostnader.
Første kvartal: er perioden januar, februar og mars – første fjerdedel av eit kalenderår.
Indirekte kostnader: er kostnader som ikkje er direkte knytte til å produsere ei bestemt vare, som til dømes ein mobiltelefonprodusent si lønn og utviklingskostnaden hans.
Materialkostnader: er her summen av kor mykje alle delane til ein mobiltelefon kostar.
Omsetning: er totale salsinntekter i ein periode, dvs. salspris multiplisert med talet på selde produkt.
Verdikjede: er her prosessen gjennom alle ledda til ein mobiltelefon, frå råvarer blir henta ut til telefonen er hos forbrukaren.

Relatert innhald

Avansekalkyle

Avanse blir brukt i nokre kalkylar for å berekne salsprisen på eit produkt. Men kva er avanse, og kva er forholdet mellom avanse og bruttoforteneste?

CC BY-SASkrive av Tone Hadler-Olsen, Bjarne Skurdal og Viveca Thindberg.

Sist fagleg oppdatert 28.01.2020