Kvifor brukte USA atombomber i 1945?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: AP, NTB scanpix

Fordelane ved det nye våpenet gjorde avgjerda om å ta det i bruk enkel og innlysande for Truman. Bomba ville kanskje kunne påskynde avslutninga av krigen, utan ein invasjon og utan dei risikoane andre alternativ førte med seg. Trumans viktigaste motivasjon var å tvinge fram ei overgiving så raskt som mogleg fordi han ville redde amerikanske liv. Han var ikkje oppteken av eit eksakt tal sparte menneskeliv, han ønskte fullstendig å unngå amerikanske dødsfall. Japanarane hadde ikkje vist teikn til at dei var innstilte på å avslutte krigshandlingane, og Truman godkjende bomba fordi dette stod fram som den mest sannsynlege måten å sikre amerikansk siger på – på vilkåret til amerikanarane og med minst mogleg tap av amerikanske liv.

Med atombomba nådde Truman sitt viktigaste mål. Angrepet på Hiroshima overtydde til slutt Hirohito om at krigen måtte ta slutt, og avgjerda til keisaren var nødvendig for å få til ei japansk overgiving. Utan atombomba ville krigen ha halde fram og kosta så mange amerikanske liv at Truman og folket han tente, ikkje ville kunna akseptere det.
(Walker, 2016)

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: AP, NTB scanpix

Faktuma er ganske klare: Dei fleste sentrale amerikanske militære leiarar på den tida såg ikkje på atombombene over Hiroshima og Nagasaki som ei militær nødvendigheit. Amerikansk etterretning hadde knokke dei japanske kodane og visste at den japanske regjeringa prøvde å forhandle om ei overgiving gjennom Moskva. Den forventa russiske krigserklæringa i byrjinga av august, og dessutan forsikringar om at Japans keisar ville få lov til å bli verande på trona som formelt statsoverhovud utan makt, ville føre til at Japan overgav seg. Denne overgivinga ville i så fall skje lenge før ein amerikansk invasjon kunne byrje i november, tre månader seinare.

Historikarane har framleis ikkje noko eintydig svar på kvifor bomba vart brukt. Amerikansk etterretning meinte at krigen mest sannsynleg ville ta slutt om Japan fekk forsikringar rundt keisaren, og det amerikanske militæret visste at dei uansett måtte behalde keisaren for å kontrollere det okkuperte Japan. Det måtte vere noko anna som heilt klart var viktig.

Det vi veit, er at nokre av president Trumans næraste rådgivarar såg på bomba, ikkje berre som eit militært, men også som eit diplomatisk, våpen. Utanriksminister James Byrnes meinte til dømes at bruken av atomvåpen kunne bidra til at USA ville få ei meir dominerande rolle i tida etter krigen. Leo Szilard, ein forskar for "Manhattan Project", møtte Byrnes den 28. mai 1945. Ifølge Szilard var utanriksministeren bekymra for Russlands moglege framferd etter krigen. Han trudde russarane ville bli lettare å ha med å gjere om dei var imponerte over amerikansk militærmakt, og at ein demonstrasjon av bomba ville gjere inntrykk på dei.
(Alperovitz, 2015)

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: NTB, The Granger Collection

Svaret mitt er svært lett, og det er absolutt ikkje det einaste svaret på dette spørsmålet, berre eitt av mange: Hiroshima var hemnen for Pearl Harbor. Pearl Harbor var den mest traumatiske hendinga i amerikansk historie fram til då, ein katastrofe som langt overgjekk både frigjeringskrigen og borgarkrigen. Begge desse krigane var på ein måte naturlege delar av ein ny nasjons fødsel, med nokre grunnleggande interne sjølvmotseiingar. Pearl Harbor, derimot, var "the Day of Infamy", vanæredagen, som dagen framleis blir kalla.

Hypotesen er altså at USA ikkje kunne tillate Japan å kapitulere før dei hadde fått full hemn for Pearl Harbor. Ein kan innvende at USA allereie hadde fått hemn, at dei fryktelege øydeleggingane B-29-angrepa på Tokyo hadde forårsaka, på alle moglege måtar var større enn øydeleggingane i Pearl Harbor. Men det er ikkje poenget. Det er ikkje eit spørsmål om å forårsake like mykje skade. Pearl Harbor-angrepet hadde ein heilt eigen karakter, og hemnen måtte stå i forhold til han.
(Galtung, 1983)