Hopp til innhald
Fagartikkel

Gjennomsnittet av ein funksjon ved integrasjon

Kan vi snakke om gjennomsnittet av ein funksjon? Det må i tilfelle vere ein slags gjennomsnittleg funksjonsverdi. Korleis finn vi den?

Kva meiner vi med gjennomsnittet av ein funksjon?

Gjennomsnittet av nokre tal finn vi generelt ved å legge saman alle tala og dividere på talet på tal. Dersom vi har n tal a1,a2,a3, ... ,an, blir gjennomsnittsverdien a.

a=1ni=1nai

Kva blir så gjennomsnittsverdien til ein funksjon f? Det må bety gjennomsnittet av alle funksjonsverdiane. Men korleis finn vi "alle" funksjonsverdiane? Kva funksjonsverdiar skal vi bruke?

Til dømes kan vi ønske å finne gjennomsnittsverdien til funksjonen

fx=12x2

i intervallet 1,4. Vi startar med å gjere ei tilnærming ved å bruke 4 funksjonsverdiar i dette intervallet. Les av figuren og finn gjennomnsittsverdien av funksjonsverdiane f1, f2, f3 og f4.

Gjennomsnittet ut frå 4 funksjonsverdiar


f1414fx=f1+f2+f3+f44=12+2+92+84=154=3,75

Ville vi ha fått ei betre tilnærming for gjennomsnittet dersom vi rekna ut fleire funksjonsverdiar enn dei 4 over og brukt desse i utrekninga? Ja, heilt klart! Den beste tilnærminga vil vere å bruke uendeleg mange funksjonsverdiar i intervallet 1,4:

f =limn 1n14fx

Intervallet mellom 1 og 4 blir her delt opp i uendeleg mange delar. Uttrykket på høgre side liknar litt på ein riemannsum. Kva er det som manglar i uttrykket for at summen skal vere ein riemannsum?

Mangel i uttrykket

Det manglar ein x. Ein riemannsum kan sjå slik ut:

abfx·x

x er avstanden frå éin x-verdi til den neste i intervallet a,b.

Dersom vi set x lik avstanden mellom to nabo-x-verdiar som gitt i boksen over, får vi

x=b-an

a,b er intervallet vi skal finne gjennomsnittsverdien for funksjonen i. Dette betyr at

1n=xb-a

At n, betyr at venstresida over går mot 0. Det betyr at x0 dersom vi skal få 0 på høgre side. Då får vi til slutt

f = limn1nabfx= limx0xb-aabfx= 1b-alimx0abfx·x= 1b-aabfx dx

I nest siste linje får vi ein riemannsum, og resultatet er at vi kan finne den gjennomsnittlege funksjonsverdien, eller gjennomsnittet av ein funksjon, ved å rekne ut eit integral.

Gjennomsnittet av ein funksjon

Gjennomsnittet f av ein funksjon f i eit intervall a,b er

f=1b-aabfxdx

Bruk formelen på funksjonen fx=12x2 og rekn ut gjennomsnittsverdien f i intervallet 1,4. Rekn for hand.

Gjennomsnittet av funksjonen i dømet

f = 14-11412x2dx= 16·13x314= 11864-1= 6318= 72= 3,5

Geometrisk tolking av gjennomsnittsverdien f

Start med formelen f=1b-aabfxdx. Multipliser med b-a på begge sider.

Utrekning

b-a·f = b-a1b-aabfxdxb-a·f = abfxdx

Venstre side over kan tolkast som arealet av eit rektangel med breidde b-a og lengde f. Høgre side er arealet under grafen i intervallet a,b.

På figuren har vi teikna inn begge delar for funksjonen f i dømet. Utrekninga over viser at arealet av rektangelet er det same som arealet under grafen. f blir dermed høgda på eit rektangel med same areal og same breidde som tilsvarande areal under grafen.