Hopp til innhald

Fagstoff

Val av plan ved CNC-programmering

Kor mange plan du kan få maskina til å jobbe i, avheng av kor avansert ho er. Dess fleire aksar maskina er i stand til å handtere, dess fleire plan kan ho jobbe i.

Koordinatsystemet

Eit arbeidsemne som er forma som ein terning, er plassert i eit XYZ-koordinatsystem. Koordinatplana XY, XZ og YZ teikna inn med fargekode og tekst. I tillegg er G-kommandoane for alle tre plana skrivne inn. G17 er kommandoen for XY-planet, G18 er kommandoen for XZ-planet og G19 er kommandoen for YZ-planet. Illustrasjon.
CNC-fresing: XYZ-koordinatsystem og arbeidsplan. Bilete: Roger Rosmo / CC BY-SA

Kor mange plan du kan bruke når du utviklar eit program for ei CNC-maskin, avheng av typen maskin du har. Dei vanlegaste fresemaskinene handterer ikkje meir enn tre aksar (X, Y og Z). Dette betyr at vi programmerer i XY-planet, som vi vel med G-kommandoen G17.

Ein vanleg dreiebenk opererer vanlegvis med aksane X og Z. Z-aksen oppgir bevegelse i lengderetninga til arbeidsemnet (aksial bevegelse), og X-aksen oppgir bevegelse inn mot senterpunktet til arbeidsemnet (radial bevegelse). Y-aksen blir berre brukt ved programmering av meir avanserte CNC-maskiner.

Koordinatplan

Arbeidsstykke og dreiestål. Det er teikna inn eit koordinatsystem med aksane X, Y og Z. Origo for koordinatsystemet ligg i sentrum heilt i botnen av arbeidsstykket. XY-plan, XZ- plan og YZ-plan er markerte med ulike fargar. I tillegg er G-kommandoane for alle tre plana skrivne inn. G17 er kommandoen for XY-planet, G18 er kommandoen for XZ-planet og G19 er kommandoen for YZ-planet. Illustrasjon.
XY-plan (G17), XZ-plan (G18) og YZ-plan (G19) i ein dreiebenk. Bilete: Roger Rosmo / CC BY-SA

For å oppgi kva plan, altså kva side av arbeidsemnet, CNC-maskina skal jobbe på, bruker vi ein G-kommando.

G17

Kommando G17 fortel CNC-maskina at ho skal jobbe i XY-planet. XY-koordinatane fortel då korleis CNC-maskina skal gå for å utvikle konturen du har programmert. Kor djupt verktøyet kuttar i arbeidsemnet, blir då bestemt av Z-verdien.

G18

Kommando G18 fortel CNC-maskina at ho skal jobbe i XZ-planet. XZ-koordinatane fortel då korleis CNC-maskina skal gå for å utvikle konturen du har programmert. Kor djupt verktøyet kuttar i arbeidsemnet, blir då bestemt av Y-verdien.

Arbeidsbord til ein fres. Det er teikna inn eit XYZ-koordinatsystem med origo i eit hjørne av fresen, og dei tre planane G17, G18 og G19 er markerte. Illustrasjon.
Planane G17, G18 og G19 for fresing. Bilete: Roger Rosmo / CC BY-SA

G19

Kommando G19 fortel CNC-maskina at ho skal jobbe i YZ-planet. YZ-koordinatane fortel då korleis CNC-maskina skal gå for å utvikle konturen du har programmert. Kor djupt verktøyet kuttar i arbeidsemnet, blir då bestemt av X-verdien.

Kontrollspørsmål

Hugsar du det viktigaste du har lese på denne sida?

CC BY-SASkrive av Roger Rosmo.
Sist fagleg oppdatert 08.05.2023

Læringsressursar

CNC