F-kommando
Kva er matehastigheit?
Matehastigheit blir på engelsk kalla Feedrate. Matehastigheita angir kor langt eit skjereverktøy går i akseretninga på ei spindelomdreiing eller per tann, altså kor djupt skjereverktøyet kuttar.
Matehastigheita blir angitt som avstand per minutt, då vanlegvis i mm/min eller tommar/min. For fresing blir talet angitt med matehastigheit per tann, og det er altså ulikt frå dreiing.
Val av matehastigheit varierer avhengig av kva type materiale du skjer (til dømes aluminium, stål, tre, akryl), kva type materiale det er i skjereverktøyet (hardmetall, karbid, høghastigheitsstål, keramikk og så vidare), og andre faktorar, som ønskt overflatekvalitet og kapasiteten til CNC-maskina. Matehastigheita vil òg vere avhengig av om du vel å nytte kjøling eller ikkje.
Faktorar som påverkar val av matehastigheit
For å kunne berekne og velje riktig matehastigheit, er det viktig å ta omsyn til følgande punkt:
Verktøy
Kva type verktøy som du bør bruke som skjereverktøy, er avhengig av kva materiale du skal skjere i. Du må velje riktig skjereverktøy for den enkelte jobben. CNC-maskinene er ofte sette opp med eit grovverktøy og eit finverktøy. Desse har ulike eigenskapar og er berekna for ulik matehastigheit.
Det er vanlegvis angitt ei optimal matehastigheit for ulike materiale for dei enkelte verktøya.
Ønskt overflateruheit
Overflatas ruheit er avhengig av matehastigheita og aukar med aukande matehastigheit. For å få ei fin overflate er det då viktig at matehastigheita er lågare på siste kutt. Dei fleste CNC-maskiner har mogelegheit til å setje ei eiga matehastigheit for grovtilarbeiding (roughing) og fintilarbeiding (finishing).
Spindelkrafta til CNC-maskina
Det er viktig at du ikkje nyttar større matehastigheit enn det maskina di kan levere, sjølv om utrekningar og tabellar beskriv ein høgare verdi.
Viss du vel å bruke større matehastigheit enn det maskina toler, vil det føre til unormalt stor slitasje på maskina. Samtidig kan du få ujamn gonge på maskina, med tilhøyrande dårleg resultat på arbeidet.
Stabiliteten til CNC-maskina
Du må ikkje velje større matehastigheit enn det maskina og oppspenninga toler. For å redusere faren for at arbeidsemnet kan røre seg, er det viktig at du alltid spenner opp på ein sikker måte utan unødvendig overheng.
Kvaliteten og dimensjonen til arbeidsemnet
Ved lange overheng, tynne eller mjuke materiale kan arbeidsemnet bøye seg bort frå skjereverktøyet viss matehastigheita blir for høg. Dette vil føre til unøyaktig resultat og dårleg overflatekvalitet.
Kuttdjupne
Minste kuttdjupne vil vere avhengig av naseradiusen til verktøyet. Kuttdjupne lågare enn halv naseradius gir ofte dårleg resultat. På fagspråket blir det kalla spontynning (Chip Thinning). Matehastigheita må i slike tilfelle aukast for å vege opp for effekten av spontynning, både for produktiviteten og for å unngå gniding som reduserer levetida til verktøyet.