Retorikk og skjønnheitsideal

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Lorelei92950

Del 1: Forventningar og reaksjonar

Elise Wanvik var elev på Kongshaug musikkgymnas då talen hennar "Min fitte er flott" var med i Ta ordet!-finalen i 2019. Hovudtema for talen er intimkirurgi og vår tids skjønnheitsideal.

1. Før du les talen, kva forventningar har du til

   1. ulike underemne talen er innom

   2. bodskapen i talen

   3. målgruppa til talen

   4. argumenta til talen

2. Les teksten "Min fitte er flott" av Elise Wanvik. Etterpå gjer du nokre notat om førsteinntrykket ditt med utgangspunkt i spørsmåla under. Diskuter deretter med andre:

   1. Var du einig eller ueinig med Wanvik før du las talen hennar?

   2. Kva synest du/de var mest verknadsfullt i talen?

   3. Kva argument synest du/de var best?

   4. Korleis blei du påverka av talen? Kva hadde størst påverknadskraft?

   5. Formuler hovudsynet med eigne ord.

Del 2: Den retoriske situasjonen

Gjer greie for den retoriske situasjonen Elise Wanviks tekst blei til i:

1. Kva er det påtrengjande problemet Wanvik prøver å løyse?

2. Kven er det retoriske publikummet Wanvik vender seg til? Kven har makt til å løyse problemet?

3. Kva er dei tvingande omstenda som påverkar kva avsendar kan seie og gjere – eventuelt ikkje seie eller gjere?

Del 3: Talens topoi

Retorikkens toposlære handlar mellom anna om å skape ein "møteplass" – ein felles ståstad for avsendar og mottakar. Les om topos i artikkelen "Kva er topos?" Viss avsendar og mottakar kan vere einige om noko, er det lettare å byggje vidare på argumentasjonen. Korleis skaper Wanvik eitt eller fleire slike "møteplassar" for seg og mottakarane sine?

Del 4: Strukturen til talen

Det retoriske omgrepet dispositio blir brukt om rekkjefølgja av innhaldsmomenta i ein tekst. Ein formålstenleg struktur kan vere avgjerande for om teksten lykkast med å overtyde publikum.

Kopier teksten over i eit tekstbehandlingsprogram, til dømes Word. Skumles teksten ein gong til og prøv å identifisere dei ulike delane. Marker delane med ulike fargar eller overskrifter. Bruk tipsa i den ekspanderande tekstramma nedanfor i arbeidet.

Del 5: Den retoriske argumentasjonen til talen

1. Finn konkrete døme på sentral logosargumentasjon. Prøv å setje ord på korleis argumenta eller resonnementa appellerer til fornufta.

2. Finn konkrete døme på sentral etosargumentasjon i talen. Prøv å setje ord på korleis argumenta styrkjer Wanviks truverd. Tips: Viser ho kvalitetar som fornuft og kunnskap, gode haldningar og verdiar, ærlegdom, velvilje eller autentisitet?

3. Finn konkrete døme på sentral patosargumentasjon i talen. Prøv å setje ord på kjenslene dei vekkjer, og ikkje minst korleis desse kjenslene hjelper Wanvik å overtyde.

Del 6: Samanlikn retorikken

Det er mange måtar å nå fram med bodskapen sin på. No skal du samanlikne Elise Wanviks retorikk med retorikken til Christine Sundgot-Borgen.

• Ta ordet!: Min fitte er flott av Elise Wanvik

• NRK: Den farlige idealkroppen av Christine Sundgot-Borgen

1. Finn likskapar eller forskjellar når det gjeld

   • kva topoi dei hentar argumenta sine frå

   • korleis dei strukturerer teksten sin

   • språket dei bruker

   • kva målgruppe dei prøver å nå ut til

   • kor kjensle- eller faktaorienterte dei er

   • kor personlege dei er

   • kva appellformer som dominerer teksten

2. Kva for ein av tekstane lykkast best med retorikken sin? Prøv å grunngi svaret med det du svarte i oppgåve a.

Kjelder

Grue, J. (2011). Dispositio. I Store norske leksikon. Sist oppdatert: 24.05.18. Henta frå: https://snl.no/dispositio (juni, 2022).

Kjeldsen, Jens E. (u. å.) Min fitte er flott av Elise Wanvik, Kongshaug Musikkgymnas. Henta juni, 2022 frå: https://www.taordet.no/min-fitte-er-flott-elise-wanvik