Topos i tale om tiss
Del 1: Forventningar til teksten
Elise Wanvik var elev på Kongshaug musikkgymnas då talen hennar, "Min fitte er flott" var med i Ta ordet!-finalen i 2019. Talen handlar om dagens skjønnheitsideal, og Wanvik ønskjer at jenter skal vere nøgd med den kroppen dei har og ikkje gjere intimkirurgiske inngrep.
Før du les teksten – kva tema trur du ho tek opp i talen?
Kva argument trur du ho bruker?
Del 2: Bli kjend med talen
Les talen: Elise Wanvik: "Min fitte er flott"
Les gjennom talen i sin heilskap. Kopier deretter teksten over i Word eller eit anna arbeidsdokument. Les gjennom ein gong til. No skal du streke under tema og argument du gjetta på førehand med éin farge og andre tema og argument med ein annan farge.
Formuler hovudsynspunktet og det viktigaste argumentet eller resonnementet i talen.
Del 3: Tekstens topoi
Topos er eit omgrep vi bruker om generelle argument og oppfatningar vi tek i bruk når vi vil overtyde andre. Omgrepet blir også brukt om argument, oppfatningar og emne det er vanleg å ta omsyn til når vi snakkar om heilt bestemde tema – som til dømes kropp og utsjånad. Les meir om topos i artikkelen "Kva er topos?"
Hovudtemaet i Wanviks tale er kroppsmodifikasjon, nærare bestemt intimkirurgi. Nedanfor er ei liste over nokre sentrale topoi i Wanviks tale – det vil seie "stader" ho hentar argumenta sine frå. Dette er topoi det er nærliggjande å ta omsyn til ved samtale om temaet, som
det naturlege og det unaturlege
det normale og det unormale
seksualitet, kropp og kjønn
lykke og helse
moral, etikk og verdiar
innverkande omstende
Del 4: Oppgåve
Du skal no finne heilt konkrete argument i Wanviks tale som er henta frå ulike topoi du finn i punktlista over. Bruk Word-fila under. Kopier sitata du finn i talen og lim dei inn i høgrekolonnen, slik døma i dei to øvste radene viser.
Filer
Del 5: Publikum sine oppfatningar
Når vi vil overtyde, går vi til kjende topoi fordi vi veit at mottakarane forventar det, og fordi vi veit at dei deler oppfatningane våre knytte til dei. Det gjer det lettare å overtyde publikum – utan nødvendigvis å "finne opp krutet" på nytt kvar gong.
I del 4 over skulle du finne konkrete døme i teksten som var henta frå ulike topoi. No skal du reflektere deg fram til dei faktiske idéane eller oppfatningane du meiner at vi – altså folk flest i Noreg – har om dei ulike temaa.
Ta for deg ein og ein topos i lista under og svar på følgjande to spørsmål til kvar av dei:
Kva haldningar eller oppfatningar har folk flest rundt toposen?
Korleis utnyttar Wanvik vissa om følgjande haldningar eller oppfatningar i argumentasjonen sin?
kva som påverkar synet vårt på kropp, kjønn og seksualitet
det naturlege og det unaturlege
det normale og det unormale
lykke og helse
kva som er god og dårleg moral og etikk
kva som er gode og dårlege verdiar
kunnskap og informasjon
Del 5: Kritisk lesing
Toposomgrepet kan hjelpe oss å lese tekstar kritisk. Når vi har identifisert teksten sin topoi, kan vil nemleg stille kritiske spørsmål til dei. Drøft eller diskuter følgjande:
Byggjer nokon av Wanviks topoi på forenklingar av verkelegheita, unyanserte oppfatningar eller stereotypiar?
Byggjer nokon av Wanviks topoi på falske dikotomiar? Falsk dikotomi vil seie å presentere noko som om det berre finst to alternativ, når det i realiteten finst fleire.
Byggjer nokon av Wanviks topoi på oppfatningar og førestillingar vi tek for gitt at er sanne, sjølv om dei ikkje nødvendigvis er det?
Kjelde
Kjeldsen, J. E. (u.å.) Min fitte er flott – Elise Wanvik, Kongshaug Musikkgymnas. Henta juni, 2022 frå: https://www.taordet.no/min-fitte-er-flott-elise-wanvik