Jegerar og sankarar
Vi reknar med at dei fleste levde i grupper på opptil 30 personar, og at det i hovudsak var slekter som heldt saman.
Menneska kunne ikkje bu ein fast stad, men måtte flytte etter matressursane. Det kan ha vore vanleg at dei følgde etter flokkar av dyr, som også var på årvisse, sesongbestemte vandringar.
Nomadar
Nomadar og nomadisme vert brukt som omgrep på folkegrupper som flytter frå stad til stad. Ein skil gjerne mellom nomadar som følgjer beitedyra til stammen etter kvart som dei skifter beiteplass, og nomadar som flytter frå stad til stad for å selje varer.
Døme på tradisjonelle nomadefolk er beduinar, berbarar og tuaregar. Andre døme på folk med nomadiske tradisjonar er samane og vandrarfolk som rom og romanifolk.
I det nomadiske tilværet var det ikkje praktisk å eige mange ting. Alt dei eigde måtte dei bere med seg. Folk i jeger og samlarsamfunnet hadde klede av skinn, og reiskapar og våpen som var laga av stein, tre og bein. Elles hadde dei ikkje mykje eigedom. Difor er det rimeleg å tru at det ikkje var noko sterk sosial lagdeling. Dei som var eldst og mest erfarne, hadde truleg ei leiarrolle, men “leiarløna” må ha vore avgrensa til at dei fekk dei største og beste stykka av byttedyret. Mange forskarar meiner at folk i jeger og sankarsamfunnet jobba mindre enn menneske har gjort seinare, kanskje så lite som eit par timar om dagen i gjennomsnitt. Prisen å betale, var at det var kort veg frå velstand til krise. Ei jegergruppe kunne bukke under på kort tid om ikkje dei fann mat.
Sjølv med ein forventa levealder på ca. ein trededel av kva den er i dag, er det mykje som tyder på at folk i jeger og samlarsamfunnet levde sunt. Jakt og samling ga eit allsidig kosthald, med mykje protein og feitt. I jordbrukssamfunnet vart kosthaldet meir einsidig. Det var også færre smittsame sjukdomar fordi dei ikkje hadde husdyr som smitteberarar, og fordi dei flytta frå sitt eige avfall. I meir bufaste samfunn er reinsemd og avfallshandtering ei utfordring. Jegerar og samlarar hadde også færre belastningsskader enn seinare bønder, fordi de ikkje hadde så einsidige, monotone arbeidsoppgåver.
Gjennom tusenåra kan vi sjå både teknologisk innovasjon og kunstnarisk produksjon i jeger og sankarsamfunna. Jakt med pil og boge, snarefangst og fiske med garn, er nyskapingar frå dei siste 50.000 åra. Arkeologane har også funne kunst i form av dekorerte våpen, små kvinnefigurar i leire eller stein, og fantastiske holemaleri. Kanskje kan vi seie at det var den same evna til innovativ tenking, som gjorde at homo sapiens sapiens på eit tidspunkt begynte med å halde husdyr og dyrke jorda, og dermed starta ein heilt ny epoke i arten sn historie.
Relatert innhald
Overgangen til eit jordbrukssamfunn vert rekna som ei av dei viktigaste endringane i menneska si historie.