Koordinatsystemet
Det er vanleg å kalle dei to linjene (aksane) for -aksen og -aksen. Eit anna vanleg namn på -aksen er førsteaksen. -aksen blir òg kalla andreaksen.
Vi avset ei tallinje langs kvar av dei to aksane. Skjeringspunktet mellom aksane blir kalla origo.
Kvart punkt i planet har si eiga adresse eller sine eigne koordinatar. Punktet på figuren har til dømes koordinatane . Førstekoordinaten, eller
Andrekoordinaten, eller
Sjekk om tilsvarande gjeld for dei andre punkta i koordinatsystemet.
I det interaktive GeoGebra-arket nedanfor kan du teste deg sjølv ved å dra punkta på rett stad. Trykk gjerne på knappen nedst til høgre i arket for å få det i fullskjerm.
Filer
Vi kan bruke koordinatsystemet mellom anna til å gi eit bilete av samanhengar mellom storleikar, det vi kallar ei grafisk framstilling.
Vi ser på eit døme: Hanne jobbar deltid som telefonseljar og har ei timelønn på 125 kroner. Lønna er avhengig av kor mange timar ho jobbar. Jobbar ho 10 timar, vil lønna vere 1 250 kroner. Jobbar ho 5 timar, vil lønna vere 625 kroner og så vidare.
Vi kan rekne ut fleire lønnsverdiar og samle resultata i ein tabell:
Arbeidstid (timar) | 2 | 5 | 8 | 11 | 14 | 20 | 26 | 32 |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Lønn (kr) | 250 | 625 | 1 000 | 1 375 | 1 750 | 2 500 | 3 250 | 4 000 |
Tabellen viser nokre resultat, men vi kan få ei mykje betre oversikt over samanhengen mellom talet på timar og lønn ved å lage ei grafisk framstilling i eit koordinatsystem.
Av tabellen ser vi at 8 timars arbeid gir ei lønn på 1 000 kroner. Vi illustrerer denne samanhengen ved å plotte punktet
Vi gjer tilsvarande med nokre av dei andre lønnsverdiane frå tabellen, sjå biletet over. Alle punkta ligg på ei rett linje, teikna med blått på figuren. Den blå linja viser biletleg, eller grafisk, samanhengen mellom talet på arbeidstimar og lønn fordi alle moglege kombinasjonar av talet på timar og lønn må ligge på linja.
Vi kan til dømes starte i talet 12 på
Motsett kan vi til dømes starte i talet 2 500 på