Hopp til innhald

Oppgåver og aktivitetar

Forsøk: Radioaktivitet (simulering)

I denne simuleringa skal du undersøkje ulike radioaktive kjelder, teste rekkjevidda av strålinga og finne ut kor mykje av strålinga som kan trengje gjennom ulike materiale. Du kan opne simuleringa i fullskjermvising.
Mogleg feilkjelde ved bruk av geigerteljar (GM-teljar)

Når alfa-partiklar blir bremsa ned, blir det danna elektromagnetisk stråling. Denne strålinga kan ha høg nok energi til at ho kan ionisere partiklar, og det er nettopp slike ioniseringar ein geigerteljar registrerer. Geigerteljaren skil ikkje mellom partiklar og foton, men registrerer alle impulsar med høg nok energi. Målingar med geigerteljar kan derfor gi inntrykk av at alfastråling tilsynelatande ikkje let seg redusere eller stoppe av materiale som papir, kjøtt, aluminium osb. fordi teljaren også registrerer elektromagnetisk stråling som har oppstått under nedbremsing av alfastrålinga.

I denne simuleringa er resultata korrigerte med tanke på feilkjelda.

Når du vurderer resultat – ver merksam på …

Dersom du samanliknar strålinga frå ulike kjelder, er det viktig å hugse på at kjeldene ikkje er like sterke. Til dømes har betakjelda i utgangspunktet mykje større aktivitet enn gammakjelda. Det kan du sjå på gamma- og betastrålinga i luft 2 cm frå kjelda (raude ringar).

Utsnitt frå ein stor tabell med måleresultat. Illustrasjon.
Opne bilete i eit nytt vindauge
Utsnitt av 5700 målingar som er randomiserte i simuleringa av radioaktivitet. Målingane vart utførte i periodar på ti sekund. Gjennomsnittsmålingar er markerte.
CC BY-SA
Bilete: Kristin Bøhle, Astrid Johansen

Derfor bør du heller samanlikne kor stor del stråling som slepp gjennom ei hindring, med strålinga utan ei hindring til stades.

Her ser vi at aktiviteten til gammastrålinga i gjennomsnitt er 37,08 Bq i lufta 2 cm unna kjelda, og 35,89 Bq på same stad dersom det blir plassert eit papirark mellom. Det vil seie at 96,8 % av gammastrålinga passerer gjennom papirarket.

Samanliknar vi med betastrålinga, er aktiviteten 2 cm frå kjelda 226,66 Bq utan hindring og 209,99 Bq på same stad med eit papirark mellom. Det vil seie at 92,6 % av betastrålinga passerer gjennom papirarket.

Formål

I dette forsøket skal du undersøkje ulike radioaktive kjelder, teste rekkjevidda av strålinga og finne ut kor mykje av strålinga som kan trengje gjennom ulike materiale.

Framgangsmåte

  1. Bruk simuleringa over.

  2. Mål bakgrunnsstrålinga:

    1. Slå på Geiger-Müller-teljaren og trykk på "Start".
    2. Notér verdien.
    3. Gjennomfør tre målingar og rekn ut gjennomsnittet av desse målingane.

  3. Gjennomfør målingar der du byter på å bruke alle dei tre radioaktive kjeldene og dei ulike materiala:

    1. Vel radioaktiv kjelde.
    2. Vel avstand.
    3. Vel materiale.
    4. Trykk "Start".
    5. Gjennomfør minst 3 målingar før du endrar avstanden.
    6. Gjennomfør minst 3 målingar med den nye avstanden før du byrjar på punkt a igjen, med ei anna radioaktiv kjelde.

Resultat

  1. Du kan registrere målingane i reknearket under.

  2. Rekn ut kor stor del stråling (i prosent) som slepp gjennom ei hindring, i forhold til same type stråling utan at det er ei hindring til stades. (Det skjer automatisk i skjemaet under.)

  3. Lag grafiske framstillingar av resultata.

Filer

Konklusjon

  1. Kor sterk er bakgrunnsstrålinga, og kva kan dette kome av?
  2. Samanlikn kor store delar av strålinga som slepp gjennom ei hindring. Kva kan det fortelje oss om strålinga frå alfa-, beta- og gammastråling?
  3. Gjer greie for kva som skal til for å stoppe alfa-, beta- og gamma-strålinga.
CC BY-SASkrive av Kristin Bøhle, Thomas Bedin og Astrid Johansen. Rettshavar: MedXplore
Sist fagleg oppdatert 09.04.2021

Læringsressursar

Elektromagnetisk og ioniserande stråling