Forsøk: Kor super er supermaten?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC

Bilete: Sofya Bolotina

I dette forsøket skal de samanlikne næringsinnhaldet i supermat med næringsinnhaldet i nokre "vanlege" matvarer.

Lag ein eller fleire hypotesar om supermat og næringsinnhald før de byrjar.

I første del av forsøket skal de undersøke C-vitamininnhaldet i ulike typar jus.

Forprøve – påvising av C-vitamin

1. Hell om lag 15 mL vatn i to små begerglas.
2. Tilset konditorfarge slik at vatnet får litt farge.
3. La ein halv C-vitamintablett bruse i litt vatn, og tilset 10 mL av denne løysninga til det eine begerglaset.
4. Dypp ein bomullspinne i klorin, og rør om i glaset med C-vitamin.
5. Dypp ein annan bomullspinne i klorin, og rør om i glaset utan C-vitamin.

Løysning A – jod-løysning (bør lagast av læraren på førehand)

1. Løys opp 0,63 g kaliumjodid ($\mathrm{KI}$) og 0,035 g kaliumjodat (${\mathrm{KIO}}_3$) i 100 mL vatn i ein 250 mL målekolbe.
2. Tilset 0,5 mL konsentrert svovelsyre ($$ {\mathrm{H}}_2{\mathrm{SO}}_4$$).

3. Fyll opp vatn til 250 mL-merket.

Løysning B – stivelseløysning

1. Ha 1,0 g stivelse i eit begerglas, og tilset vatn til 100 mL. Bland godt.
2. Kok løysninga med eit urglas på toppen til ho blir homogen. Kjøl ho ned.

Løysningar med kjent C-vitamininnhald

• Løys opp ein C-vitamintablett i 200 mL vatn.
• Overfør henholdvis 50 mL, 25 mL og 12,5 mL av denne løysninga til kvart sitt begerglas.
• Tilset vatn slik at alle løysningane har eit totalvolum på 100 mL.

I tabellen under har vi teke utgangspunkt i ein C-vitamintablett med 1000 mg C-vitamin.

Mål C-vitamininnhaldet og lag standardkurve

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Thomas Bedin

1. Ta ut 5 mL av kvar av prøvene 1–4, og overfør det til kvart sitt 100 mlLbegerglas.
2. Tilsett 1 mL stivelsesløysning (løysning B) til kvart av dei.
3. Bruk ein pipette og tilset jodløysning (løysning A) dropevis. Tel kor mange dropar de må tilsetje før de får ei fargeendring.
4. Set inn talet på dropar i tabellen over.
5. Lag ei kurve med konsentrasjon av C-vitamin på x-aksen og talet på dropar på y-aksen. Finn den linja som passar best til punkta. Denne kurva kan de no bruke vidare for å analysere innhaldet i løysningar der de ikkje kjenner C-vitaminkonsentrasjonen på førehand.
6. Ta ut 5 ml av den jusen de vil undersøke, og tilsett 1 ml stivelsesløysning.
7. Tilset jodløysning dropevis til de får ei fargeendring.
8. Bruk talet på dropar til å bestemme konsentrasjon av C-vitamin i jusen.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Thomas Bedin

Lag ei oversikt der de rangerer dei ulike jusane etter C-vitamininnhald.

1. Finn C-vitamininnhaldet i jusen på emballasjen. Korleis stemmer dette med resultata de fekk?
2. Stemde hypotesane deira?
3. Kor stort er dagsbehovet for C-vitamin for dykk? Kor mykje av dei ulike jusane må de drikke for å få dekt dette behovet?
4. I forsøket skjer det ei fargeendring fordi C-vitamin oksiderer eit anna stoff. Kvifor kallar vi då C-vitamin for ein antioksidant?

I denne delen skal de samanlikne proteininnhaldet i linfrø og chiafrø.

1. Veg opp 0,5 g med chiafrø og 0,5 g med linfrø.
2. Knus frøa i ein mortar.
3. Overfør dei knuste frøa til kvart sitt reagensglas, og tilset 5 mL vatn.
4. Set ein kork i opninga og rist godt.
5. Hell 5 mL med mjølk i eit tredje reagensrøyr og 5 mL destillert vatn i eit fjerde reagensrøyr.
6. Tilset 10 dropar kopar(II)sulfatløysning til kvart av dei fire reagensrøyra.
7. Bruk ein pipette og tilset 1 mL $$ \mathrm{NaOH}$$ til kvart reagensrøyr.
8. Sett på korkane og risa røyra godt.
9. Observer fargeendringar.

Ta bilete av reagensrøyra, og vurder proteininnhaldet i dei ulike prøvene.

• Stemde hypotesane deira?
• Finn proteininnhaldet i matvarene på emballasjen. Korleis stemmer dette med resultata de fekk?
• Kor stort er dagsbehovet for protein for dykk? Kor mykje av dei ulike matvarene må de få i dykk for å få dekt dette behovet?

• Bruk resultata de har komme fram til, og vurder i kva grad nemninga "supermat" er dekkande for desse matvarene.