Å vurdere risiko er ei evne vi lærer oss i oppveksten, og ho er avgjerande for å overleve. Når vi står overfor ein ny situasjon, vurderer vi kor farleg han er, og kva vi oppnår ved å ta risikoen han medfører. Ofte skadar folk seg fordi dei anten ikkje vurderer risikoen, eller fordi dei feilvurderer risikoen. Nokre gonger vurderer vi òg situasjonar som farlegare enn dei faktisk er, og unngår dei sjølv om dei er ufarlege og kanskje kunne gitt oss fordelar.
Tenk deg at du seint ein kveld går forbi eit gammalt hus der det ikkje bur nokon. Du stoppar opp og ser at det kjem røyk ut av eit vindauge i andre etasje. Kva gjer du? Ville du brote deg inn i huset for å sjå etter folk? Ville du prøvd å sløkkje brannen, eller ville du halde deg utanfor og ringt brannvesenet?
Ville valet ditt vore annleis viss du hadde visst at nokon budde i huset? Kva om du kunne sjå flammar? Kva om det var nabohuset ditt?
Omgrep vi bruker
Hending
Ei hending er ein avgrensa og spesifikk situasjon som kan oppstå eller har oppstått. Til dømes kan vi seie at eit straumbrot under ein konsert er ei hending.
Risiko
Risiko er ei totalvurdering av sannsynet for at ei hending vil oppstå, og av konsekvensane ho vil ha for liv, helse, miljø, verdiar eller omdømme. Til dømes er det veldig lite sannsynleg at eit fly vil krasje. Men viss det skjer, er konsekvensane veldig store. Ved å sjå sannsyn og konsekvens i samanheng, får vi den totale risikoen vi tek ved å flyge.
Sannsyn
Kor sannsynleg er det at ei hending oppstår?
Det er mogleg at romvesen kjem i romskip i morgon og tek over verda med makt. Vi kan ikkje sjå bort frå det som ei mogleg hending. Men sannsynet for at det skal skje, er særs liten.
Vi kan seie at sannsynet er lite ut frå tidlegare erfaring. Vi har aldri opplevd noko liknande før. Vi har heller ingen klare bevis for at det i det heile finst utanomjordisk liv.
På den andre sida kan vi seie at sannsynet for at lyn startar ein skogbrann, er moderat. Vi har nemleg døme som fortel oss kor sannsynleg ei slik hending er.
Konsekvens
Kva skjer som ei følgje av at ei hending oppstår, og kor skadeleg er det for liv, helse, miljø, verdiar eller omdømme?
Vi lærer av tidlegare hendingar og bruker denne kunnskapen til å vurdere konsekvensen av moglege framtidige hendingar. Dei fleste har prøvd å brenne seg på noko varmt. Det er smertefullt og kan lett gi varige hudskadar, noko som lærer oss å vere forsiktige med varme gjenstandar. Konsekvensen ved å vere uforsiktig er for stor.
Verktøy for vurdering av risiko
Som tidlegare nemnt vurderer vi menneske automatisk risiko når vi står overfor nye situasjonar og hendingar. Men når vi arbeider med prosjekt, med produksjon eller i bedrifter, treng vi ofte litt hjelp for å gjere eit godt og heilskapleg sikkerheitsarbeid. Ein viktig del av dette er ein strukturert risikoanalyse. Denne tek utgangspunkt i dei same prosessane som risikovurderinga vi automatisk gjer som privatpersonar. Men ho konkretiserer prosessane skriftleg og hjelper oss med å prioritere det proaktive arbeidet, altså det arbeidet vi gjer for å sikre oss mot moglege framtidige hendingar.
Relatert innhald
Nettside hos snl.no