Identifiser variablane
Vi må finne ut kva som kan påverke resultatet av forsøket når vi skal gjere naturvitskaplege undersøkingar. Det vi gjer, er å finne dei forholda som kan endrast i løpet av forsøket. Desse blir kalla variablane. Det er enklast å få tydelege resultat dersom du endrar berre éin variabel i gongen.
Systematisk bruk av variablar – omgrep
- Uavhengig variabel (= variert faktor) – den faktoren som vi endrar i forsøket
- Avhengig variabel (= målt faktor) – den faktoren som vi måler i forsøket
- Kontrollerte variablar (= kontrollerte faktorar) – dei faktorane som må haldast konstante fordi dei kan påverke resultata. Desse må vere like kvar gong for at det skal bli ein best mogleg samanheng mellom uavhengig og avhengig variabel.
Tenk gjennom
- Kva for variablar kan tenkjast å påverke spiringa til frø?
Sorter i uavhengige, aavhengige og kontrollerte variablar. - Lag din eigen hypotese om kva du trur påverkar spiringa.
- Korleis kan du finne ut om hypotesen din stemmer?
Metode
Når du har identifisert variablane, skal du prøve å finne ein metode der du kan kontrollere variablane i forsøket ditt. Då kan du teste ut verknaden av éin variabel i gongen, mens dei andre blir haldne konstante.
Tenk gjennom
- Kva for variablar påverkar svingetida til ein pendel?
- Kan du lage ein hypotese som det er mogleg å teste?
- Korleis vil du gå fram for å finne den eller dei faktorane som påverkar svingetida til ein pendel?
- Er forskinga di objektiv? Opnar metoden for at du kan få andre resultat enn dei du forventa?
Måleusikkerheit
Det er alltid ein fare for å måle feil. Når du måler noko, anten det er masse, pH, lengde, temperatur eller tid, må du jobbe nøyaktig. Om du les av feil, bruker ein unøyaktig målemetode, eller det er feil på utstyret, får du ei feilkjelde som påverkar målingane.
Feil bruk av utstyr eller feil med utstyr påverkar alle resultata, mens tilfeldige misvisingar påverkar einskilde resultat.
Den menneskelege faktoren
Vi menneske lèt oss lett påverke av det vi ønskjer å registrere, eller det vi føler at andre ventar. Dermed registrerer vi ofte at vi ser, luktar og høyrer noko anna enn det vi verkeleg gjer.
Sjølv om det er vanskeleg å unngå denne fella, kan det hjelpe at vi er klar over denne faren og prøver å vere objektive og ærlege når vi observerer.