Hormonproduksjonen
Den overordna endokrine kjertelen, hypothalamus, produserer fleire typar hormon. Nokre av desse er nevrohormon som blir lagra i baklappen til hypofysen. Andre hormon frå hypothalamus set i gang produksjon av hormon i framlappen til hypofysen.
Denne figuren har du kanskje sett på andre sider, men her kan du sjå kva for nokre hormon som blir skilde ut, og kva dei verkar på.
Baklappen til hypofysen består av nervevev og fungerer som ein lagringsplass for hormona ADH og oksytocin, som blir produserte i hypothalamus. ADH påverkar nyrene slik at vi skil ut mindre vatn. Oksytocin sørgjer mellom anna for at mjølkekjertlane skil ut mjølk, og at livmora trekkjer seg saman ved fødslar. I tillegg blir det skilt ut ved orgasme.
Framlappen består av endokrine celler som produserer og slepper ut hormona TSH, ACTH, FSH, LH, prolaktin og veksthormon. Dei fire første styrer hormonproduksjonen i høvesvis skjoldbruskkjertelen, binyreborken og kjønnsorgana.
Tabell med korte beskrivingar av hormon for deg som ønskjer ei oversikt med fleire detaljar
Hormon | Skilt ut frå | Målområde | Verknad |
|---|---|---|---|
|
|
| gir meir konsentrert urin ved å auke oppsuginga av vatn i nyrene blir skilt ut når hypothalamus registrerer auka saltkonsentrasjon i blodet |
|
|
| får musklane i livmora til å trekkje seg saman og stimulerer brysta til å skilje ut mjølk |
veksthormon | hypofysen |
| finst i fleire variantar størst utskiljing i puberteten og hos unge vaksne verkar på dei fleste organ og vev, spesielt på vekstsonene i knoklane |
prolaktin | hypofysen | bryst | stimulerer vekst og modning av mjølkeproduserande kjertlar i brysta hos kvinner påverkar òg produksjonen av innhald i mjølka |
|
|
| (hos kvinner:) stimulerer til eggløysing og får den gule lekamen til å skilje ut progesteron (hos menn:) stimulerer produksjonen av testosteron |
FSH – follikkel-stimulerande hormon |
|
| gir modning av eggceller og sædceller |
ACTH – kortikotropin (adrenokortiko-tropt hormon) |
|
| stimulerer vekst og utskiljing av steroid frå binyreborken – spesielt glukokortikoid som kortisol, men også mineralkortikoid og forstadium til kjønnshormon |
kortisol (hydrokortison) | binyreborken | celler, musklar, immunforsvar | steroid som bidreg i stressresponsen til kroppen påverkar immunforsvar, proteinsyntese og cellene sitt opptak av glukose framkallar "kjemp eller flykt"-respons, mellom anna ved å gi auka energi i musklane |
adrenalin og noradrenalin | binyremergen og sympatiske nerveendar | hjarte, | stresshormon som blir regulert av impulsar frå det sympatiske (ikkje-viljestyrte) nervesystemet gir auka energi og styrke, og klargjer dermed kroppen til kamp: auka hjartefrekvens, auka blodtrykk og prioritering av blodforsyninga til hjarte og musklar, mens resten blir nedprioritert |
Binyreborken
Hormona frå binyreborken blir kalla kortikosteroid. Dei har fått namnet sitt frå produksjonsstaden (cortex, "bork") og den kjemiske grunnstrukturen steroid.
Utskiljinga blir styrt av ACTH frå framlappen til hypofysen. I binyreborken blir det produsert mange livsviktige hormon.
Steroid frå binyreborken
mineralokortikoid, som mellom anna regulerer natriumbalansen
glukokortikoid, som verkar på omsetninga av karbohydrat, salt, feitt og protein i kroppen (kortisol), og dessutan verkar betennelsesdempande (kortison blir brukt som medisin mot betennelsar i ledd og musklar)
kjønnshormon (små mengder testosteron, østrogen og progesteron)