Refleksjonsoppgåver om næringsopptak og fordøying

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Mdf

1. Kva meiner vi med at det går føre seg eit evolusjonært våpenkappløp mellom planteetarar og plantar?

2. Kven trur du vinn?

CC BY-NC

Bilete: Niels Poul Dreyer

Whistling thorn er ein tornete busk i akasieslekta. Han gir husrom til maur, som til gjengjeld beskyttar busken.

1. Burde ikkje tornane vere forsvar nok mot herbivorar?

2. Har du noka forklaring på kvifor treet har andre forsvarsmekanismar i tillegg til tornane?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY

Bilete: Paul Harald Pedersen

Kvifor trur du plantar i erteblomsterfamilien ofte blir brukte for å gi betre jordforhold i område med næringsfattig jordsmonn, til dømes i vegskjeringar?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Kristin Bøhle

Plantar kan innehalde stoff som er giftige for enkelte planteetarar. Kva slags kortsiktige og langsiktige effektar trur du dette har på planteetarane?

Alkaloid er ei gruppe kjemiske stoff som hindrar beiting. Soleiefamilien og valmuefamilien er blant plantefamiliane som er spesielt rike på desse stoffa.

Kjenner du til nokon artar i desse familiane som beitedyr held seg unna? Søk på nettet, og finn fleire døme på slike artar.

Nokre plantar som blir angripne av insektlarvar, skil ut stoff som tiltrekkjer seg fiendane til insektlarvane, såkalla livvaktvepsar.

1. Kvifor trur du vepsen blir kalla ei livvakt?

2. Kven er han livvakt for?

3. Trur du dette er ei tilpassing frå vepsen eller planten si side?

CC BY-SA

Bilete: James Lindsey

Vekselvarme dyr, mellom anna firfisler og slangar, har ein kroppstemperatur som tilpassar seg (vekslar med) omgivnadene. Slike dyr har kortare fordøyingskanal enn jamvarme dyr.

Kvifor er det sånn, trur du?

Produkt utan feitt har vore populære hos folk som ønskjer å gå ned i vekt. Men det har vist seg at desse produkta i staden fører til at folk går opp i vekt.

Forklar korleis det kan vere mogleg.

Bakteriefloraen i tarmen har mykje å seie for nedbryting av næringsstoff.

1. Kva trur du skjer med desse bakteriane når vi tek antibiotika?

2. Korleis påverkar dette fordøyinga, trur du?

Cøliaki er ein sjukdom der tarmtottane blir øydelagde når personen et mat som inneheld gluten frå ulike typar mjøl. Finn ut kva dette kjem av, og kva det kan føre til.

Slimhinna i tynntarmen har ei svært stor overflate. Kvifor er dette viktig?

CC BY-NC-SA

Bilete: Rasmus Lang-Ree

Mange pattedyr blir sjuke viss dei drikk mjølk, sjølv om dei tolte det då dei var nyfødde.

Finn ut kva forklaringa på dette kan vere.

Vi seier at magesafta er ein del av forsvarssystemet til kroppen. Kvifor det?

I veggen i magesekken vår blir hormonet gastrin skilt ut når protein er til stades. Gastrin stimulerer utskiljing av magesyre, som hjelper til med nedbryting av protein.

Når magesekken er blitt tømd, er det ikkje naudsynt å ha eit surt miljø lenger. Då vil eit anna hormon, somatostatin, stoppe vidare utskiljing av magesyre.

Ein mutasjon i reseptoren for somatostatin gjer at hormonet ikkje kan binde seg til han. Korleis kan dette påverke fordøyinga til ein person som har denne mutasjonen?

I eit forsøk lagar vi ein modell av tynntarmen ved å bruke ein halvgjennomtrengeleg membran, ein dialyseslange. Vi fyller slangen med ei løysning av stivelse og amylase. Deretter knyter vi han i begge endar, slik at vi får ei pølse. Vi legg pølsa i destillert vatn. Sjå figuren under.

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Thomas Bedin

1. Kva temperatur bør det vere på væskene i dette forsøket?

2. Kva eigenskapar ved dialyseslangen gjer han eigna som modell av tynntarmen?

3. Kva trur du vil skje viss du tilset jod-løysning i det destillerte vatnet etter 30 minutt? Forklar.

Hos haren skjer ein stor del av fordøyinga ved hjelp av mikroorganismar i blindtarmen. Avføringa består av mjukt og halvfordøydd plantemateriale. Haren et denne avføringa, fordøyer ho og bæsjar i neste omgang ut ein tørr og kuleforma bæsj.

1. Forklar korleis haren si tilpassing til å ete eiga avføring gjer at han kan ta opp ein større del av næringsstoffa i maten.

2. Kvifor kan det å ete eiga avføring bidra til auka opptak av protein?

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY

Bilete: Openstax

Openstax. Critical thinking questions. Henta 18. november 2021 frå https://openstax.org/books/biology-2e/pages/34-critical-thinking-questions