Feltarbeid: analysar av jordprøver

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Kristin Bøhle

Føremålet med dette feltarbeidet er å ta jordprøver, analysere dei og bruke resultata til å vurdere korleis dei abiotiske forholda i jorda påverkar dyre- og plantelivet.

For å bestemme kva jordart de har, kan de bruke framgangsmåten i dette flytskjemaet:

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-NC-SA

Bilete: Norsk landbruksrådgivning

pH (surleiksgrad) i jorda påverkar tilgjengelegheita til enkelte næringsstoff. Det betyr at sjølv om jorda er næringsrik, er det ikkje sikkert at denne næringa kan takast opp gjennom planterøtene.

Framgangsmåte

Opne bilete i eit nytt vindauge

CC BY-SA

Bilete: Bjørg E. B. Aurebekk

De kan ta jordprøver i tilknyting til rutene de bruker til ruteanalyse, eller bruke andre område de vil undersøkje.

1. Bruk ein liten spade (eventuelt jordbor). Ta ei prøve med jord frå dei øvste 15–20 cm. Viss de er i ein barskog, kan de ta prøver frå dei ulike laga/sjikta.

2. Overfør prøva til ein plastpose, og ta posen med tilbake til skulen/laboratoriet.

3. Veg opp 200 gram jord på ei digital vekt.

4. Overfør prøva til ein boks.

5. Tilset så mykje destillert vatn at vatnet dekkjer jorda, og slik at det er mogleg å senke pH-meteret eller pH-papiret ned i vatnet utan at det kjem i kontakt med jorda. Set lok på boksane.

6. Lat boksane med jordprøvene stå ei veke.

7. Rist boksane i omtrent to minutt.

8. Når de er ferdige med å riste, lèt de boksane stå i ro i ein time.

9. Mål pH ved å senke pH-papiret eller sensoren på pH-meteret ned i vassfasen (unngå kontakt med jordpartiklar).

Den mengda vatn som jordpartiklane klarer å halde igjen etter at overskotsvatnet har runne av, blir kalla feltkapasitet.

Framgangsmåte

1. Tørk jordprøva ved 105 grader i 18–24 timar.

2. Veg eit vått filtrerpapir. Noter massen.

3. Set eit filtrerpapir i ei trakt. Tilfør tørr jord med kjend masse og kjent volum.

4. Tilset vatn i jorda, litt etter litt, heilt til all jorda er gjennomfukta. Dekk trakta med plastfolie, slik at vatnet ikkje fordampar. Lat det stå i 24 timar.

5. Veg filtrerpapir og jord.

6. Rekn ut masse til den våte jorda:
   $$ m_{\mathrm{våt} jord}=m_{våt jord + vått filter }-m_{vått filter}$$

7. Rekn ut feltkapasiteten:

$$ \mathrm{volumprosent} vatn\; =\frac{våtvekt jord \left(g\right) - tørrvekt jord \left(g\right)}{volum jord \left(mL\right)}·100 \%$$

Mengda organisk stoff i jordprøva kan gi informasjon om kva jordtype de har. Jord med høgt innhald av organisk materiale har god evne til å halde på vatn og næringsstoff, og vi finn ofte eit rikt dyreliv i denne jorda.

Framgangsmåte

1. Veg ein tom digel på ei analysevekt. Noter nøyaktig masse.

2. Veg opp 3–5 gram jord i digelen. Noter nøyaktig masse.

3. Lat digelen stå i tørkeskåp på 105 grader i 6 timar.

4. Veg digelen. Noter nøyaktig masse.

5. Varm opp digelen over ein gassbrennar i 10–15 minutt.

6. Avkjøl digelen, og veg han. Noter nøyaktig masse.

Berekn massen av jorda før tørking og oppvarming:

$$ m_{våt jord}=m_{våt jord + digel}-m_{digel}$$

Berekn massen av jorda etter oppvarming/gløding:

$$ m_{\mathrm{glødd} jord}=m_{glødd jord + digel}-m_{digel}$$

Berekn glødetap i prosent:

$$ \frac{m_{\mathrm{våt} jord}-m_{glødd jord}}{m_{våt jord}}·100 \%$$

For å drive ut inaktive dyr blant blad på bakken og i jorda kan vi bruke lys. Vi plasserer ei lampe over materialet, og når denne lyser, vil dyra etter kvart trekkje nedover og vekk frå lyset, inntil dei fell gjennom nettingen og ned i glaset med konserveringsvæske. Denne forma for utdriving blir ofte kombinert med sålding ved at ein legg materialet frå såldposen i trakta og deretter skrur på lyset.

CC BY-SA

Bilete: Thomas Bedin

Framgangsmåte

1. Set opp utstyret som vist på figuren.

2. Legg materialet på rista som ligg i trakta.

3. Skru på lampa.

4. Ta vare på smådyra som fell ned i spriten, og forsøk å artsbestemme dei. Undersøk om det er forskjellar på kva dyr de finn i prøver tekne på ulike stader.

Det er mogleg å vurdere næringsinnhaldet i jorda indirekte ved å sjå på førekomsten av enkelte planteartar:

Viss de vil ha kvantitative (talfesta) verdiar på næringsinnhald, kan de bruke analysesett til dette føremålet eller sende inn prøvene til eit laboratorium som analyserer jordprøver.

Høgskolen i Innlandet. (u.å.). 1. Måle feltkapasitet. Henta 18. mai 2021 frå https://www.inn.no/prosjektsider/potteforsoek/metode/brukermanualer/1-maale-feltkapasitet

Norsk institutt for bioøkonomi. (2017, 23. oktober). Organisk materiale. Henta 19. mai 2021 frå https://www.nibio.no/tema/jord/organisk-avfall-som-gjodsel/organisk-materiale

Norsk Landbruk. (2018, 12. april). Slik tar du jordprøver. Henta 18. mai 2021 frå https://www.norsklandbruk.no/article/slik-tar-du-jordprover/