Medieforteljingar frå fronten
Sjå traileren til spelefilmen Kongens nei. Tyske troppar invaderte Noreg 9. april 1940. Kongen og regjeringa evakuerte frå Oslo med tog til Elverum. Tyskarane sende ein utsending til Trysil med krav om å innsetje Vidkun Quisling som ny statsminister. Kong Haakon 7. nekta å gi etter for det tyske kravet.
24. februar 2022 invaderte Russland nabolandet Ukraina. Den ukrainske presidenten Volodymyr Zelenskyj valde å bli i hovudstaden Kyiv og ta opp kampen mot den russiske okkupasjonsmakta.
Retorisk analyse
Analyser og samanlikn retorikken i dei to medietekstane nedanfor og beskriv den retoriske situasjonen.
Samanlikn effekten av radio og YouTube som mediekanal for slike ytringar.
Kva betydning trur du desse talane fekk for befolkninga i høvesvis Noreg og Ukraina? I kva grad trur du talane påverka den tyske og russiske okkupasjonsmakta?
Tekst 1: Les kong Haakon 7.s radiotale "Opprop til det norske folk, mai 1940" på kongehuset.no.
Tekst 2: Sjå Ukrainas president Volodymyr Zelenskyjs tale til det ukrainske folket 4. februar 2022 (Vimeo). Under finn du ei norsk omsetjing av talen.
I krigssituasjonar er bilete ein viktig del av krigspropagandaen. Bilete kan brukast til å latterleggjere, opphøgje eller ynkeleggjere personar eller til å avsløre fienden som amoralske individ.
Biletet ovanfor er offentleggjort av det statlege russiske nyheitsbyrået Sputnik. Kvifor trur du Sputnik valde nettopp dette motivet i omtalen sin av den franske presidenten sitt møte med Putin i februar 2022?
Korleis blei biletet tolka i Vest-Europa? Kva kan grunnen vere til at russarar og vest-europearar tolkar slike bilete på ulik måte?
Korleis brukte den ukrainske presidenten dette biletet i krigspropagandaen sin? Les artikkelen "Zelenskyj til Putin: – Jeg biter ikke. Hva er du redd for?" på nrk.no.
Det er laga svært mange mem (memes på engelsk) baserte på dette biletet. Finn fram til fem ulike mem, beskriv kva forteljeteknikk avsendaren bruker, og beskriv kva bodskapen er.
Då Russland invaderte Ukraina i februar 2022, rapporterte journalistar frå NRK, TV 2, VG og Aftenposten direkte frå frontlinja. Kva utfordringar står journalistar overfor når dei skal finne ut kva som er sant og usant i ein slik situasjon?
Les artikkelen "Aftenposten og Klassekampen i klinsj over Ukraina-dekning: – Nedtonet faren for krig" på Kampanje.com, publisert 1. mars 2022. Kvifor trur du desse to norske avisene dekkjer konflikten på ulik måte?
Norske medium har fått kritikk for at dei i altfor stor grad har opptredd som lojale talerøyr for styresmaktene og Nato i dei krigane Noreg har vore involverte i. Diskuter i klassen kor nøytrale norske medium bør vere i skildringa si av Russlands okkupasjon av Ukraina vinteren 2022.
Les artikkelen "TikTok flommer over av russisk krigspropaganda" på nrk.no.
Faktasjekk-nettstaden Faktisk.no gir råd om korleis du kan sjekke sanningsverdien i informasjonen du får om krigen i Ukraina. Les artikkelen "Slik vurderer du informasjon om krigen i Ukraina" på Faktisk.no.
Kva går råda til Faktisk.no ut på?
Korleis kan du unngå å spreie krigspropaganda?
I perioden frå 1998 til 2000 var Eritrea i krig med Etiopia. Titusenvis av menneske døydde i denne krigen. Den største gruppa av flyktningar som til no har søkt om vern i Noreg, kjem frå Eritrea.
På nrk.no finn du podkastserien Tomms afrikanske fortellinger, med NRKs mangeårige Afrika-korrespondent Tomm Kristiansen. Lillian Grønning er lyddesignar for serien. Lytt til podkastepisoden "Gøran ble drept i krigen og gravlagt i Eritrea. Kan noen hente ham?" på nrk.no.
Kva er ein forteljande podkast?
Korleis er forteljinga bygd opp?
Kva auditive verkemiddel og språklege verkemiddel blir brukte, og kva effekt har desse verkemidla?
Kva er det som grip deg mest ved denne forteljinga?
Kven er helten i forteljinga? Gå saman med ein medelev og reflekter over kva typar krigsforteljingar vi vanlegvis får kjennskapar til.
Ein krig vinn ein sjeldan åleine, sjølv om mange krigsfilmar handlar meir om individuell enn om kollektiv heroisme. Heroisme betyr heltemot.
Jobb saman i grupper. Kvar gruppe analyserer tre ulike krigsfilmar. Gruppa vel sjølv kva filmar dei vil utforske.
Kven er helten eller heltane i forteljingane? Kven er fienden?
Kva eigenskapar har heltane i filmforteljingane?
Kva eigenskapar har fienden i filmforteljingane?
Handlar filmane om individuell eller kollektiv heroisme?
Kva fortel måten filmane skildrar krig på, om verdiar og menneskesyn i den perioden filmforteljingane går føre seg i, og i den tida filmane blei laga i?
Er filmane aktuelle i vår tid? Kvifor? Kvifor ikkje?
I NDLA film finn du mange fiksjonsfilmar som handlar om menneske som kjempar mot kvarandre i krig. Men de kan også jobbe med filmar de har sett på kino eller i ei anna strøymeteneste.
Sjå læringsressursen "Krig og konflikt" på NDLA film.
Relatert innhald
Krigsjournalistikk skildrar krig og konfliktar frå ulike vinklar. Det er store kontrastar mellom historiene til generalane og dei sivile krigsoffera.
Propaganda og fiendebilete høyrer òg til vår tid. «Krigen mot terror» kom til dømes som eit svar på terrorangrepa 11. september 2001.