Arbeidsoppdrag
Del klassen i mindre grupper. Kvar gruppe skal lage ein kort dokumentar i lyd- eller videoformat (maksimalt ti minutt). Dokumentaren skal handle om eit menneske si livsreise.
1. Forarbeid
Kva betyr livsreise?
I overført betydning kan "livsreise" bety fleire ting. Nokre gjennomfører ei indre reise som fører til forandring. Nokre går gjennom ei ytre reise som får noko å seie. Det kan vere ei faktisk reiseoppleving, ei økonomisk reise, ei klassereise eller ei anna omvelting i livet. Ei ytre reise kan bli ei indre reise.
Lag tankekart
Start idémyldringa i gruppa med å lage eit felles tankekart der de skriv ned fleire assosiasjonar og tankar om stikkordet "livsreise".
Podkasten om klassereisa til Leo Ajkic kan brukast som inspirasjon.
Lytt til podkast
Klassereise
2. Planlegging
Bestem formål, målgruppe og kanal
Når idéen er på plass, kan de bestemme formål, målgruppe og kanal. Skal de produsere radiodokumentar for lyttarane til P3? Vil de lage noko fagleg, som de og klassen kan lære av? Kva er formålet med produksjonen? Vil de bevege, informere eller underhalde?
Finn hovudpersonen
Kjenner de til historiske eller nolevande personar som har ei historie å fortelje? Høyr med medelevar, venner, vaksne, familie, naboar og anna nettverk. Har dei tips?
Leit òg på internett og i sosiale medium etter personar som har noko på hjartet. Tenk at alle har ei historie, og finn nokon som kan fortelje om sin!
Hugs å få skriftleg samtykke til deltaking når de har funne rette vedkommande.
Reflekter over forteljemåte og verkemiddel
Innhaldet påverkar korleis de vel å fortelje. Gjer eit medvite val når det gjeld forteljemåte og bruk av verkemiddel og forteljeteknikkar i produksjonen. Skal de delta sjølve, eller vil de vere "fluge på veggen"? Vil de eksperimentere med forma, eller skal de følge ein fast, lineær dramaturgi? Set dykk inn i fagartikkelen "Forteljemåtar i dokumentar", og vel ei retning som passar til det de vil fortelje.
3. Gjennomføring
Lag grovmanus
Gjer grundige førebuingar. Finn ut mest mogleg om hovudpersonen på førehand, samle materiale frå ulike kjelder, og lag eit grovmanus der de skriv inn historia de vil fortelje.
Dokumenter arbeidet
Lag detaljerte planar for kva, kvar, når og korleis opptak skal skje. Bruk gjerne malar for planlegging av filmproduksjon, dei kan tilpassast til formålet.
Hugs lyden
Skal de gjennomføre eit intervju, må de sørge for at de har god kvalitet på lyden, og at personen svarer i fullstendige setningar. Då blir det lettare å klippe i sitata seinare. Les gjerne fagartikkelen om korleis ein sikrar god lyd i film.
Skap bilete
Skal de lage video? Pass på at det ikkje blir for mange like bilete av nokon som snakkar framfor kamera ("talking heads"). Finn eller skap andre og meir visuelle scener. Ver kreativ og tenk utanfor boksen. Hugs at ein dokumentar ikkje berre er eit intervju, men ei forteljing, og då trengst det fleire verkemiddel.
4. Redigering
Finn ekstra innhald
For å lage dokumentar treng de mykje innhald. Derfor kan det vere lurt å supplere eigne opptak med materiale som finst frå før.
Sjekk nettstader som tilbyr bilete, video, lyd og grafisk innhald som kan delast. Sjå mellom anna fagartikkelen "Finn innhald du kan bruke og dele".
Hugs at sitatretten gjer det mogleg å bruke eksisterande lyd- eller filmklipp for å eksemplifisere og illustrere poeng, sjå fagartikkelen "Om sitatretten".
Klipp, lagre og publiser
Set saman dei ulike elementa til ein samanhengande video- eller lydproduksjon. Bruk eit eigna redigeringsprogram. Juster klipp, bilete og lydar, og legg eventuelt til fleire effektar.
Hugs å få med tittel og ein plakat med produksjonsopplysningar og kreditering av dei som er med, til slutt.
Lagre lyd- eller videoarbeidet i rett format, til dømes filformat MP3 (lyd) og MP4 med H.264 (video).
Dersom de skal publisere på internett, kan de velje ein streng lisens som CC-BY-NC-ND (namngiving, ikkje-kommersiell, inga omarbeiding). Då kan ikkje andre endre arbeidet dykkar eller tene pengar på det. Les meir i fagartikkeklen om Creative Commons og lisensar.
5. Vurdering
Sjå eller høyr dokumentaren i klassen og be om tilbakemelding frå lærar og medelevar.
Kvar elev lagar deretter ein skriftleg refleksjonsrapport som beskriv prosessen og produktet. Reflekterer over vala som de gjorde undervegs i produksjonsprosessen. Vurder bruken av utstyr og programvare. Har de oppnådd god nok kvalitet på det ferdige resultatet? I kor stor grad har de vidareutvikla produksjonspraksisen dykkar? Reflekter òg over kva du lærte om å gå gjennom ei livsreise. Kva fortel historia di om samtida vår?
Dersom du ønsker det, kan du bruke denne malen som støtte i skrivearbeidet.