Skal eg velje å «stå fram»?

Psykisk helse på internett

Deltakarar:Marie Theisen – programleiarEirik Kjøs Usterud – EKUSivert Moe – SM

Programleiar: Kor mykje deler du om deg sjølv på internett, og korleis har du det der? Er du typen som nærmast bruker nettet som ei dagbok og utbroderer oppturar og kriser som du har? Eller er du av typen som helst ikkje deler noko?

I denne podkasten skal eg snakke med to menn som begge har valt å bruke internett til å dele mykje om grubleria sine og si psykiske helse.

Eg heiter Marie Theisen og er utdanna som både journalist og psykolog, men denne podkast-episoden er ikkje ein terapitime. I dag skal eg vere nysgjerrig journalist, og så kjem eg sikkert til å ha nokre spørsmål som er litt psykologaktige.

Førstemann vi skal treffe i dag, er Eirik Kjøs Usterud. Hei!

EKU: Hei, hei!

Programleiar: Du er ein 28 år gammal fyr frå Asker som har ditt eige rockeband, og så har du to kattar.

Tidleg i tjueåra bestemde du deg for å prøve deg på Twitter. Då laga du vitsar om alt og ingenting, og etter kvart fekk du ein stor følgjarskare. Du kalla deg for Beastie Joyce og laga fleire vitsar om korleis du hadde det, om dine eigne problem og den psykiske helsa di. Du skreiv blant anna om at du var djupt deprimert, at du gjekk på antidepressiv, at du blei innlagd, og at du ein periode ikkje greidde å jobbe. Alt det der har du vore veldig open rundt.

Du valde å kalle deg Beastie Joyce på Twitter. Kvifor valde du eigentleg eit pseudonym?

EKU: Det er standard praksis. Når du lagar ein humorkonto på Twitter, finn du på eit artig namn. Så opplevde eg etter kvart at å operere med eit sånt alias gjorde det litt lettare å dele ting som hadde vore vanskelegare å dele under eige namn og overfor folk eg kjenner.

Programleiar: Kva var det som var lettare å dele når du gjekk under pseudonym?

EKU: Det var sånt som var litt vanskeleg, som alle kjipe indre tankar. Det er ulike ting som har vore vanskeleg for meg. Eg hadde lenge vondt for å opne meg for folk. Det kjendest på ein måte lettare berre å hive det ut offentleg på internett, i staden for å seie det direkte til nokon.

Programleiar: Korleis var responsen?

EKU: Det var fleire ting som skjedde. Det kom mykje støtte, i form av at folk kunne kjenne seg igjen. Det er sånn eg har enda med å få fleire venner på internett. Folk kunne kjenne seg igjen i det ein kanskje ikkje snakkar så høgt om, og eg trur det blir opplevd som forfriskande for enkelte å sjå nokon snakke om desse tinga – og det i eit såpass offentleg rom, attpåtil.

Programleiar: I kor stor grad tenkjer du at dette var bra for den psykiske helsa di?

EKU: Godt spørsmål. Det kan absolutt slå begge vegar. Ein byggjer jo opp seg sjølv som ein "persona" og ei merkevare. Når ein slit med former for sjukdom, er det lett å tenkje at det er eit trekk ved personlegdommen og overidentifisere seg med det. Depresjon, som eg sleit med, blir ein del av deg. Han formar både kjenslelivet og synet ditt på verda. Så det er litt vanskeleg ikkje å identifisere seg med det òg.

Programleiar: Då du hadde delt mykje om depresjonen din, var det til slutt litt sånn at du følte at folk såg på deg som han deppa fyren og ikkje noko særleg meir – at det blei identiteten din?

EKU: Både og. Det har jo først og fremst gått seg til ved at eg har fått fleire sider. På eit tidspunkt var jo depresjon mykje det eg var. Eg hadde ikkje så mykje anna gåande, eg droppa ut av studiane og var veldig lenge utan jobb eller noko særleg med prosjekt. Det var på ein måte det eg hadde.

Programleiar: For dei som høyrer på no, og som tenkjer at dei slit og synest det er vanskeleg å fortelje andre om det: Tenkjer du at det du gjorde, var lurt – viss du skulle gi råd til ein kompis eller venninne?

EKU: Det kjem litt an på kva slags relasjonar du har rundt deg. Eg ville tilrå først å gå til nokon du kjenner, viss du har nokon du kan fortru deg til. Men det er jo ikkje alle som har det. Det kan òg vere som i tilfellet mitt: at du har det, men at det er ein vanskeleg terskel å krysse viss du aldri har gjort det før.

Programleiar: Trur du det kan vere lurt å tenkje igjennom om ein er robust nok til å ta det som kjem tilbake, før ein legg ut noko? "OK, eg kan få masse støtte, men eg kan òg få kritikk – eller eg kan få ikkje noko. Toler eg alle dei utfalla?" – kan sånt som det vere lurt å tenkje igjennom på førehand?

EKU: Det kan det, altså. Viss du er veldig var for tilbakemelding, bør du vere litt obs på det. For meg var tankesettet litt sånn: "Dette er sånn det er. Om du liker det eller ikkje, får vere di sak." Eg var jo var for kritikk, og det er mykje stigmatisering av folk som slit psykisk og folk som går på trygd, slik eg gjorde lenge. Mykje stygt blir sagt om folk i dei livssituasjonane. Akkurat det er eg, og har eg vore, ganske sensitiv for.

Programleiar: Viss du hadde levd for tretti år sidan, då ein ikkje hadde sosiale medium, og du hadde hatt eit behov for å dele korleis du hadde det: Korleis hadde du gjort det då, viss du kjende at det var for skummelt, og du ikkje hadde øvd deg nok til å gå til foreldra dine enno?

EKU: Eg veit ikkje. Då ville eg kanskje ha gått rett til det eg har enda med å gjere no, nemleg å skrive låtar om korleis eg har det, i staden for å gå på internett med det.

Programleiar: Vil du seie at det er betre, eller berre annleis?

EKU: Eg vil eigentleg seie det er betre, for eg føler at å lage musikk er ein meir givande prosess enn berre å hive eit innspel ut på internett. Men musikken er jo på ein måte eit produkt av det, ein gradvis overgang frå ei uttrykksform til ei anna.

Programleiar: Når du ser på korleis media dekkjer dette med psykiske lidingar i dag, korleis synest du dei gjer det no kontra for ti–tjue år sidan?

EKU: Eg synest det er bra at ein snakkar om desse tinga. Denne historia har eg fortalt på TV allereie, men då NRK etterlyste deltakarar til Jeg mot meg, vurderte eg å melde meg på, før eg fekk vite at det var faren min som var programleiar. Det kom i ein periode då eg hadde det vanskeleg. Då eg såg programmet, syntest eg det var flott at det blei vist så ekte og ufiltrert korleis desse unge folka hadde det. Og så kjende eg på litt ekstra stoltheit over at det var faren min som leidde programmet, sjølvsagt.

Programleiar: Då var det jo ganske sjeldan vare.

EKU: Ja, det var det – det kjendest banebrytande då det kom. Eg føler det var eit vegskilje for psykisk helse-diskursen. Men eg synest ikkje den diskursen har gått den vegen eg synest han burde ha gjort. Eg synest det blir snakka for mykje om korleis ein skal handtere desse kjenslene, ikkje om kvar dei kjem frå. Mykje angst- og depresjonstematikk føler eg er ein heilt naturleg respons på verda no, eigentleg. For det er mykje som ikkje går så bra.

Programleiar: Takk skal du ha for at du kom!

EKU: Jo, tusen takk!

Programleiar: No skal eg her frå heimekontoret mitt snakke med Sivert Moe. Han er podkastar og songar, og han har vore open om at han har vore ganske plaga av angst og depresjon. Han har ein podkast som heiter Anger, der han snakkar med kjende gjester om deira forhold til nettopp anger, men òg om psykisk helse og andre problem som ein kanskje ikkje alltid snakkar like ope om.

Sivert, kva har du valt å dele om di eiga psykiske helse i den podkasten, viss du skal beskrive det med dine eigne ord?

SM: Eg føler vel at eg deler alt. Det verkar sånn på responsen eg får. Lyttarane mine føler at dei kjenner meg.

Programleiar: Kva er grunnen til at du har valt å køyre ei så open linje?

SM: Eg har gjort det heilt sidan 2014. Då blei eg kontakta av NRK, for dei skulle lage ei sak på unge menn som har slite med angst og depresjon. Det var vanskeleg å få til, for det var ingen som hadde lyst til å stille opp. Men det ville eg, for eg var i den delen av livet der eg endeleg var open med meg sjølv om at eg sleit, og eg var overraska over at ingen andre snakka om det. Då kjende eg på ansvaret eg har teke på meg. Det har eg lyst til å snakke om.

Programleiar: Kva slags respons har du fått som du har opplevd som god? Eg reknar med at du har fått både god og vond respons?

SM: Det er absolutt mest god respons på sånt, men nokre blir jo sure. Folk blir sure for det meste som blir sagt høgt, uansett om det er positivt eller negativt. Men det er jo heilt sjukt fine tilbakemeldingar ein får, sånt som: "Takk for at du sa ifrå, for viss ikkje hadde eg teke livet mitt." Eg kan ikkje ta det innover meg, for eg klarer ikkje tru på det. Men dei seier det, og viss det stemmer, då har eg jo gjort noko riktig.

Programleiar: Du sa òg at du har fått kjeft eller at nokon har blitt sinte. Kva slags type respons har du fått då?

SM: Då er vi vel tilbake i Trøndelag, først og fremst, der nokre folk trur at ein snakkar høgt om korleis ein har det, berre for å pleie sitt eige ego eller stikke nasen fram. Det er ei typisk norsk greie at ein ikkje skal gjere det. Den delen er endå sterkare på bygda, føler eg, i alle fall der eg kjem frå. Vi skal ikkje synast i det heile, i nokon samanheng. Eg er musikar i tillegg, og det er litt sånn "ja ja, der er han ...". Det er ikkje stas, det ein gjer. Eg følte det var mykje lettare då eg kom til Oslo. Dette handlar jo ikkje om egoet mitt, eg har lyst til å hjelpe folk i tillegg til å hjelpe meg sjølv på vegen.

Programleiar: For dei som høyrer på oss, dei som vurderer å dele korleis dei har det – ikkje berre med venner, men meir i offentlegheita: Kva kan dei gjere for å finne ut om det er noko dei bør gjere, om dei toler det? Kva bør ein tenkje igjennom før ein gjer noko sånt?

SM: Ein må vere førebudd på at ikkje alle synest det er greitt. Og så må ein tenkje på kvifor ein gjer det, trur eg. Det er mange som deler for å få likes og sympati. Det skjønner eg, for når ein deler noko så sårbart og ekte som korleis ein har det psykisk, handlar jo det om at ein vil at folk skal høyre det. Det blir ofte kritisert at folk deler av dei grunnane. Eg forstår at folk gjer det, men då må dei samtidig tole at ikkje alle liker det. Slik er det jo med alt i livet.

Eg lurer òg på om nokre deler berre på nett før dei deler med venner og familie. Det er feil veg å gå, spør du meg. Du må dele med venner eller familie først. Det er grenser for kor mykje sympati, glede og trøyst det gir deg å dele berre på Facebook først. Eg delte masse då eg var yngre, og ein blir jo glad for fine kommentarar og likes. Det kan du leve lenge på, men dagen etter er du dårleg igjen. Då har du lyst til å dele noko nytt. Det kan bli ein vond sirkel av det.

Programleiar: Du har altså denne podkasten som heiter Anger. Viss ein har delt noko i offentlegheita, og så kjenner ein i ettertid at ein angrar på at ein delte det, eller ein skammar seg: Korleis tenkjer du at ein kan handtere det?

SM: Eg har laga Anger i tre år, og eg veit ikkje. Eg har garantert sagt noko eg angrar på der, det tenkjer eg på kvar veke at eg må ha gjort. Eg har blitt "Angst- og anger-Sivert", og det kan eg leve greitt med. Eg lærer noko nytt om anger kvar einaste veke, og eg har jo blitt ein svamp, eigentleg, for det å angre. Når eg har ein ny gjest, tek eg til meg angeren deira. Gjesten føler seg litt lettare når han eller ho går derfrå, og eg blir tyngre av anger. Det høyrest negativt ut, men er heilt greitt, for eg synest anger er eit ganske gøy tema. Viss ikkje hadde eg ikkje drive med det. Det er ingen som snakkar så mykje om å angre. Eg har hatt to psykologar på besøk, og anger er noko ein ikkje snakkar så høgt om der heller. Snakk du om det?

Programleiar: Eg kjenner igjen at eg kan vere redd for å kome inn på det, fordi eg då kan skape skam eller dårleg samvit hos nokon som allereie er i overkant mykje belasta med det.

Viss du ser på korleis media dekkjer psykiske lidingar no i 2020, korleis synest du dei gjer det?

SM: Eg synest dei har blitt betre på det, det blir filtrert ut litt meir. Når det er snakk om ekte psykiske lidingar og utfordringar, blir det meir alvor, og ein jobbar meir med det og går meir inn i det. Før var det jo berre å seie at du hadde angst, verka det som, så kom angsten din på framsidene. Det blir ikkje blåst så stort opp lenger, føler eg. Då har ein kome litt lenger, for eg synest ikkje det er ei nyheitssak at nokon slit. Eller, sjølvsagt er det ei sak, men det er ikkje ei framsidesak at nokon slit med angst, og at dei har det vanskeleg med å kome seg på jobb. Det er jo heilt menneskeleg, så det bør ikkje vere så store saker. Og eg ser i alle fall mindre av sånt.

Programleiar: Det høyrest ut som at det er meir normalisert. Er det riktig?

SM: Ja, eg trur det. Eg trur ein skjønner at dette er menneskeleg, og at ein skal behandle det sånn i media òg.

Programleiar: Sivert Moe, tusen takk for at du kom! Det var veldig lærerikt for meg å prate med deg.

SM: Takk for meg.

Programleiar: Takk for at du brukte tjue minutt av livet ditt til å høyre på denne podkasten. Takk til Eirik Kjøs Usterud og Sivert Moe. Eg heiter Marie Theisen.