Talerøyret til pasienten

For å kunne oppfylle rolla som talerøyret til pasienten er det naudsynt at helsefagarbeidaren har gode kunnskapar. Helsefagarbeidaren må vite kven det er naturleg å kontakte dersom pasienten uttrykkjer eit behov, og korleis eit eventuelt problem kan løysast. Som helsefagarbeidar har du mykje og brei kompetanse, men alle yrkesgrupper har spesialfelta sine. For at pasienten skal få så god pleie og omsorg som mogleg, er det viktig at du er klar over avgrensingane i din eigen kompetanse.

Å observere og rapportere er ein viktig del av arbeidsoppgåvene til helsefagarbeidaren. Som talerøyret til pasienten skal du òg rapportere behovet til pasienten vidare til andre fagpersonar i pleieteamet. Dette kan vere behov pasienten sjølv fortel at han eller ho har, eller behov du som helsefagarbeidar observerer ut frå fagkunnskapen din.

• Pasienten er ikkje i stand til å uttrykkje sine eigne behov på grunn av sjukdom eller nedsett funksjonsevne. Dette kan til dømes vere pasientar med afasi eller medvitslause pasientar.
• Pasienten har ikkje tilstrekkeleg kunnskap til å vite kva som er kvalitetsmessig best pleie eller behandling. Til dømes har ikkje pasienten kjennskap til dei hjelpemidla som finst.
• Pasienten er ikkje klar over dei rettane han eller ho har til dømes når det gjeld klageinstansar, retten til fritt sjukehusval eller behandlingsgarantiar.
• Pasienten er redd for å vere til bry, og vel derfor å ikkje kome med ønska og behova sine. Til dømes ser pasienten at dei tilsette har det travelt, og han eller ho lèt derfor vere å be om drikke eller hjelp til å kjøpe avisa.
• Pasienten er engsteleg for at eventuelle klager kan påverke pleiekvaliteten. Til dømes kan pasienten vere redd for å bli oppfatta som ein "vanskeleg" pasient viss han eller ho uttrykkjer at vedkomande ikkje er nøgd med stellet ein pleiar gir. Det frykta resultatet er at pleiarane då ikkje skal gi god omsorg.
• Pasienten føler seg makteslaus. I institusjonar kan det vere fagpersonar, rutinar og eit fagspråk som pasienten ikkje kjenner seg heime i. Det kan gi pasienten ei kjensle av avmakt og å vere avhengig av andre, og det kan gi dei tilsette ved institusjonen ein utilsikta maktposisjon.

Pårørande

Pårørande er ein viktig ressurs. Det er gjerne dei som kjenner pasienten best, og dei kan gi verdifull informasjon. Pårørande kan tolke og uttrykkje behovet til pasientane og slik bidra til at behova blir dekte på best mogleg måte.

Pårørandegrupper

Pårørande ved mange sjukeheimar og omsorgssenter har danna pårørandegrupper. Desse gruppene består av frivillige pårørande som har teke på seg å vere talerøyr for pasientane. Pårørandegruppene tek opp forhold ved institusjonane som dei meiner kan betrast, dei held informasjonsmøte om ulike lidingar og arrangerer hyggjekveldar.

Pasient- og brukarorganisasjonar

Det finst mange ulike brukarorganisasjonar. Organisasjonane er samanslutningar av pasientar eller pårørande som har felles interesser som følgje av ein sjukdom eller nedsett funksjonsevne. Pasient- og brukarorganisasjonane arbeider for å betre kunnskapane til pasientane og dei pårørande om den aktuelle sjukdommen, og for å sikre rettane til pasientane i samfunnet.

Pasient- og brukarombod

Det er tilsett pasient- og brukarombod i alle fylka i landet. Pasient- og brukarombodet kan hjelpe pasientar og pårørande med å vurdere enkeltsaker, og det kan gi råd og rettleiing om korleis ein bør gå fram vidare. Pasientomboda er talerøyr for pasientane overfor spesialisthelsetenesta, og dei skal arbeide for interessene og rettstryggleiken til pasientane.