Fagartikkel
Klimaendringar: Kva skjer? Kva gjer vi?
Menneskeskapte klimaendringar fører til meir ekstremvêr og flaum, tørke og skogbrann. Havis og innlandsis smeltar. Vi får surare hav og endra nedbørsmønster. Kva for konsekvensar får dette for dyr og menneske?
Skogbrannen nærmar seg busetnaden i bygda Dalane i Rogaland den 24. april 2019. Klimaendringar gjer at vi oftare får tilfelle av skogbrann, også i Noreg. Bilete: Tomm W. Christiansen / CC BY-NC 4.0
Helsa di blir påverka
Myggen som spreier zikaviruset, finst ikkje i Noreg. Gravide som blir smitta av virus, har auka risiko for å føde barn med for liten hovudskalle og underutvikla hjerne. Bilete: Jeffrey Arguedas / CC BY-NC-SA 4.0
- Hetebølgjer og skogbrannar tek liv.
- Sjukdomar som blir spreidde via vatn, får gode vilkår med aukande nedbør og flaum.
- Sjukdomsorganismar som mygg som spreier malaria og zikavirus, finn nye leveområde når fleire område får høgare middeltemperatur.
- Underernæring som følgje av nedgang i matproduksjon forårsaka av til dømes tørke eller flaum.
Relatert innhald
Plantar og dyr blir utrydda
Dyr og plantar har til alle tider blitt utrydda. No skjer klimaendringane så raskt at mange fleire artar ikkje rekk å tilpasse seg nye miljøtilhøve. I tillegg blir økosystem i verda utsett for eit stort press frå menneskeleg aktivitet som hogst og utvinning av mineral.
Korallrev er viktige leveområde for mange artar. Bilete: Peter Andrews / CC BY-NC-SA 4.0
- Plantar og dyr som ikkje finn nye leveområde, døyr ut.
- Dyr endrar måten dei lever på (trekkfuglar kjem tidlegare tilbake).
- Når plantar og dyr forflyttar seg, kjem dei inn i økosystem der dei tidlegare ikkje fanst naturleg. Dette påverkar balansen i økosystemet og kan presse ut artar som var der i utgangpunktet.
- Forsuring av havet gjer at korallrev blir brotne ned.
Relatert innhald
Fagstoff
Framande artar i norsk naturMed framande artar meiner vi dyr, planter eller mikroorganismar som ikkje finst naturleg i eit område.
- Redusert økonomisk vekst.
- Høgare matvareprisar fordi det blir produsert mindre mat enn det som blir etterspurd.
- Skadar på hus og eigedom som følgje av flaum og ekstremvêr.
- Område nære havet blir umoglege å bu i med aukande havnivå.
På kort sikt kan ein prøve å tilpasse seg dei endringane som oppstår, men etter kvart vil ein nå eit nivå der det ikkje lenger vil vere mogleg å gjere fleire tilpassingar. Vi kjem ikkje utanom å redusere utsleppa av klimagassar.
Å ete sjømat kan vere eit godt alternativ til kjøt. Bilete: Kamilla Kraczkowski/Bildhuset/TT / CC BY-NC 4.0
FN sitt klimapanel[1] meiner at følgjande tiltak er viktige:
Du og eg må få eit lågare og endra forbruk. Vi kan
- køyre mindre, sykle meir
- kjøpe og kaste mindre mat
- bygge og bu i energieffektive hus
- ete mindre kjøt
- gjenvinne meir
Det internasjonale samfunnet må
- investere i prosjekt for fornybar energi
- bytte frå fossil til fornybar energi i straumproduksjonen
- utvikle løysingar som fjernar CO2 frå atmosfæren (såkalla CO2-reinsing)
- samarbeide om klimaavtaler og følgje opp desse