Tekstanalyse av videoen Lenge leve fellesskapet

Tre grunnar til å lære seg tekstanalyse

Analysere for å produsere

Dei som lagar medietekstar, utviklar seg gjennom å lære av kvarandre. Dei ser på andre sine produksjonar med "analyseblikket" og plukkar opp tips og idear dei kan ha nytte av i eige arbeid. Du som er under utdanning, kan òg lære mykje om å skape tekst ved å studere teknikkar som blir brukte av profesjonelle.

Analyse og produksjon er naturlegvis to sider av same sak. Mens vi i analysen plukkar tekstar frå kvarandre, arbeider vi i produksjon med å setje tekstar saman: Raudfargen på kjolen til filmheltinna blir vald ut for at han skal vere eit blikkfang i mengda på dansegolvet. Den tvitydige tittelen på hovudoppslaget i nettavisa er konstruert for at lesaren skal bli nysgjerrig og klikke seg vidare. Ingenting er tilfeldig – gode tekstskaparar veit kva verkemiddel som finst, og korleis dei kan brukast.

Likevel hender det jo at publikum oppfattar medieteksten på ein annan måte enn det som var tenkt. Dette kan vere katastrofalt viss det dreier seg om ei nyheitssak på TV, men det kan berike og gi ein ekstra dimensjon til ein kunstnarisk film.

Analysere for å forske

Ein annan grunn til å analysere medietekstar er at vi ønskjer å finne ut kva som ligg innebygd i dei av kunnskapar og verdiar, korleis dei blir brukte, og korleis dei påverkar enkeltmenneske og samfunn. Her er vi inne på domenet til medieforskarane. Ein medieforskar har ei problemstilling eller eit knippe med spørsmål som ho ønskjer å finne svar på. Tekstanalysen er forskingsmetoden hennar.

Lat oss seie at ho ønskjer å finne ut korleis amerikanske såpeseriar framstiller forholdet kvinner har til yrkeslivet. Det kan ho til dømes gjere ved å ta for seg ei rekkje filmar og kartleggje kva yrke dei kvinnelege rollefigurane har. På denne måten avdekkjer ho verdiar som ligg innebygde i filmane, og kan reflektere over korleis dette kan påverke norske tenåringar, som ofte ser på slike seriar.

Analyse til skulebruk

Når du sjølv får i oppgåve å analysere ein medietekst, kan du kombinere dei to tilnærmingane.

Det finst inga analyseoppskrift for mediefaget. Tekstane er svært ulike, og derfor vil dei krevje ulik tilnærming. I nokre tilfelle vil det vere mest interessant å studere innhald og form, slik du gjer i norskfaget: Kva er bodskapen i teksten, og kva verkemiddel bruker ein for å formidle denne bodskapen?

I andre tilfelle vil det vere interessant å sjå på kva påverknadskraft teksten – eller denne typen tekstar – har på enkeltmenneske og samfunn. Eit døme her kan vere reklamefilmar, som sjølvsagt har til hensikt å fremje sal, men som i tillegg er med på å skape "forbrukarsamfunnet". Vi kan òg snu dette på hovudet: Kva seier denne medieteksten om det samfunnet som han er ein del av? Kva verdiar ber han med seg – meir eller mindre openlyst?

Andre gonger ønskjer du å sjå på brukarar av medietekstar som meir enn berre passive mottakarar. Då kan du stille spørsmål om korleis medieteksten kan brukast. Kan til dømes dramaseriar på TV fungere som folkeopplysning?