Treng eg kosttilskot?

Deltakarar:Gjermund Erikstein-Midtbø – programleiarMarie Omestad – MOFredrik Lauritzen – FL

MO: Eg prøvde ofte det kompisane mine hadde heime i skapet. Då fekk eg ta litt del i det, utan at eg nødvendigvis kjøpte det sjølv.

Programleiar: Har du vurdert å bruke kosttilskot for å gjere det betre på trening, bli sterkare eller nå måla du har sett deg? I dagens episode skal vi møte Marie. Då ho var 14 år, starta ho å trene på treningssenter. Det vart etter kvart ei viktig interesse. Marie kjende at styrketrening var noko ho meistra, og kjende progresjon i treninga. Ho vart sterkare, men Marie ville nå lenger og løfte endå tyngre. Det vart naturleg å sjekke ut fleire måtar enn trening å bli sterkare på. Ho høyrde frå venner at kosttilskot kunne gi henne endå meir effekt av treninga. "Perfekt", tenkte Marie. Ho prøvde og testa fleire ulike kosttilskot i håp om både betre prestasjonar og kropp. Men treng ein eigentleg pre-workout, BCAA eller kreatin for å få utbytte av treninga, blir sterkare og nå måla sine? I denne episoden skal vi prøve å gi deg kunnskap som kanskje er akkurat det du treng. Det er nettopp Marie som er gjest i dagens Antidoping-podden. Marie Omestad heiter du, du er 25 år, student ved Noregs idrettshøgskole (NIH), og du har skrive ei masteroppgåve om kosttilskot, som eg synest er veldig interessant. Velkommen, Marie. I tillegg kjem Fredrik Lauritzen, som er forskingssjef her i Antidoping Norge og har mykje kunnskap om kosttilskot. Velkommen til deg, Fredrik. Det er jo kosttilskot vi skal snakke om i dag, men eg må stille deg det faste spørsmålet her i podkasten først, Marie. Kva er det første du tenker på når eg seier doping?

MO: Eg trur eg tenker som veldig mange andre på juks og på snarvegar.

Programleiar: Snarvegar til det store målet?

MO: Ja.

Programleiar: Aller først så må vi bli litt betre kjende med deg og historia di. Vi høyrde i innleiinga at du som tenåring var veldig oppteken av trening og å bli sterkare. Det er du oppteken av framleis, men fortel om kva du tenkte om trening på den tida der. Når starta du med det, og når vart du mest ivrig?

MO: No kjem eg frå ein svært aktiv familie med ei mamma som alltid har vore aktiv og trent på treningssenter. Eg har vakse opp på gard og måtte alltid ta i eit tak, så det har vore ein naturleg del av oppveksten min. Då eg var 13 år, byrja eg å jobbe på eit bakeri. Eg jobba der såpass ofte at det ikkje var tid eller rom for å drive med organisert idrett. Då tipsa mamma meg om å byrje på treningssenter. Då hadde dei organisert gruppetimane for dei som var mellom 14 og 16 år. Eg byrja der og heldt fram med gruppetimar fram til den dag i dag. Eg vart heilt hekta på det, rett og slett.

Programleiar: Så du fekk det litt gjennom mor og foreldra dine?

MO: Ja, det gjorde eg, og då eg byrja sjølv, merka eg at eg vart sterkare, og då syntest eg det var gøy med trening.

Programleiar: Det kom med ein gong?

MO: Eg er genetisk sterk. Eg har hatt ei mamma som er veldig sterk og hatt ein ganske stor kroppsbygnad som gjer at eg ofte har løfta meir enn venninnene mine. Det har sikkert vore ein trigger i starten at eg syntest det var gøy at eg var god.

Programleiar: Du kjende den meistringskjensla ganske tidleg?

MO: Ja, eg trur det var derfor eg vart biten av basillen, rett og slett. Eg hadde jo òg ei mamma som kunne korrigere meg på teknikk og var med og motiverte meg og pusha meg til å drive med styrketrening som eg då dreiv med sidan eg ikkje gjekk på nokon annan type idrett.

Programleiar: I dag jobbar du på treningssenter og driv med crossfit, så du har den gleda framleis?

MO: Absolutt, i aller høgaste grad.

Programleiar: Korleis var ein vanleg treningsdag for Marie på 16–17 år?

MO: Eg heldt fram med gruppetimar, men då eg vart 16, fekk eg òg lov til å drive med eigentrening på treningssenteret heime, så hadde eg tre–fire økter i veka, og det varierte om det var mest gruppetimar, eller om det var mest eigentrening i studio.

Programleiar: Hugsar du korleis de prata om det å skulle bli sterkare og betre på dei øvingane de gjorde?

MO: Eg hadde ei venninne som dreiv ganske mykje med kondisjonstrening. Med henne var det ikkje så mykje snakk om å bli sterkare eller trene styrke og sånn, mens med dei kompisane eg av og til trente med, var det litt konkurransebasert. Vi snakka om kor mykje vi løfta, kor tungt, og kor mange repetisjonar vi klarte på dei ulike vektene og dei ulike øvingane. Det var òg der eg vart introdusert for kosttilskot, via kompisane mine.

Programleiar: Korleis fann du ut av det? Var det kompisar som fortalde om det, og du fekk lyst til å prøve det ut og teste det?

MO: Ein observerer jo kva som er rundt på senteret. Det står ofte shakerar rundt omkring som inneheld anna enn berre vatn, og som folk drikk av. Eg var eigentleg mest nysgjerrig, og eg spurde kompisane mine om kva dei drakk, og om kvifor dei gjorde det. Når ein "konkurrerer" med dei, har ein jo lyst til å ha det same utgangspunktet som dei, så då ville eg prøve det sjølv for å sjå om eg kunne få lik progresjon. Eg hadde eit ønske om å ha det same grunnlaget for prestasjonane mine.

Programleiar: Du fortel jo om å løfte tyngst mogleg vektar, og det blir òg snakka om korleis kroppen skal sjå ut, og om kor store musklar ein har. Var denne praten viktig?

MO: Eg føler at eg var litt ute av den praten, i og med at eg var jenta i gjengen, men dei snakka jo mykje om det og stod og "flexa" biceps i spegelen. Eg vart jo med på det tullet der. Men eg var i hovudsak litt utanfor akkurat på det feltet. Dei snakka mykje om det, men du kan liksom ikkje samanlikne ein gutekropp og ein jentekropp i lik grad.

Programleiar: Kva slags kosttilskot vart utprøvd og testa på den tida der?

MO: Det var i hovudsak ulikt proteinpulver og nokre barar, og så prøvde eg òg pre-workout, BCAA, koffein. Eg trur at eg prøvde litt av andre ting som eg ikkje hugsar namnet på. Eg prøvde ofte det kompisane mine hadde heime i skapet. Då fekk eg ta litt del i det utan at eg nødvendigvis kjøpte det sjølv.

Programleiar: Vi skal komme tilbake til det som skjedde etter at du hadde brukt kosttilskot, og kva slags resultat du følte at du fekk, men i 2021 er du snart ferdig utdanna kroppsøvingslærar på Noregs idrettshøgskole. Du jobbar på treningssenter framleis og er glad i styrketrening. Det er jo ein viktig grunn til at du er invitert hit, og det er at du vann Antidoping Norges studentpris i år for masteroppgåva di. Du ville finne ut kva slags haldningar ungdommar mellom 16 og 18 år som trener på treningssenter, har til kosttilskot. Kva var grunnen til at du ville finne ut av det?

MO: Eg var nysgjerrig fordi eg veit frå eiga erfaring kor mykje eg sjølv har brukt, og så lurte eg rett og slett på om ungdommen i dag tenkte det same, eller om dei gjorde det same som meg. I tillegg såg eg og rettleiaren min på mykje av den tidlegare forskinga som er gjord, og vi fann ut at det meste handlar om idrettsutøvarar i denne aldersgruppa og ikkje om dei som trener på treningssenter. Vi tenkte at det var ei spennande gruppe å undersøke.

Programleiar: Når vi snakkar om kosthald i dag, må vi prøve å definere og fortelje litt kva vi tenker på som kosttilskot. For det er ei stor gruppe med ulike tilskot, og vi veit at omtrent kvar tredje person som trener på treningssenter, tek kosttilskot jamleg. Det blir faktisk brukt 2,5 milliardar kroner på kosttilskot kvart år berre i Noreg. Kva er det vi tenker på som kosttilskot, Fredrik?

FL: Kosttilskot er jo ei veldig stor gruppe med mange ulike produkt og produktkategoriar. For oss er det dei kosttilskota som blir brukte i samband med trening, som er mest relevante, og som vi bruker mest tid på. Desse kan vi i hovudsak dele i fire grupper. Det er medisinske kosttilskot, der du har vitamin og mineralpreparat, der kjem òg tran inn. Så har vi sportsprodukt, som kanskje er det som blir aller mest brukt. Der har vi proteintilskot, barar, karbohydratløysingar, og det er jo tilskot som skal gi næring og bidra til auka restitusjon etter trening, til dømes. Så har ein ergogene tilskot, som er stoff som har ein prestasjonsfremmande effekt. Der kjem kreatin og koffein inn, mellom anna. Til slutt har vi naturpreparat, som er ei samlegruppe med urter, røter og plantar. Den seinare tida har det komme inn ei ny gruppe som vi kallar blandingsprodukt. Det er kosttilskot med veldig mange ulike ingrediensar. Nokre av dei skal visstnok ha ein prestasjonsfremmande effekt, men det kan vere vanskeleg å få ei god oversikt over kva som eigentleg er i produktet, og kor mykje det er av kvart enkelt stoff. Det er jo denne siste gruppa vi er særleg bekymra for med tanke på doping, men det kan vi jo komme tilbake til seinare i programmet.

Programleiar: Ja, det skal vi snakke litt meir om. Det bør ein vere obs på. Men Marie, når du har skrive om kosttilskot, kva slags kosttilskot har du fokusert på då?

MO: Då har eg fokusert på proteintilskot, kreatin, pre-workout og BCAA.

Programleiar: Vi skal straks komme inn på kva desse ungdommane fortalde deg. Du er like engasjert i trening i dag som du var for sju–ti år sidan då du var tenåring. No har du teke idrettsutdanning og har sikkert meir kunnskap. Er det noko du veit i dag som du skulle ønske du visste som 17–18-åring? Ganske mykje, kanskje?

MO: Ja, det er det er ganske mykje, men når det gjeld kosttilskot, trur eg at eg kunne ha spart sinnssjukt mykje pengar om eg hadde visst det eg veit i dag. Både då og no er det eit veldig fokus på proteintilskot. Det er kvart fall det eg opplever, og dei færraste i Noreg slit med å få i seg nok protein dersom dei berre et variert og har eit sunt kosthald. Er ein oppteken av trening og det ein et, som eg var då eg var 17–18 år, får ein mest sannsynleg dekt behovet for protein gjennom kosten. Å supplere med pulver eller andre former for tilskot i tillegg var jo reint bortkasta for min del.

Programleiar: Du hadde ikkje peiling på det?

MO: Nei, eg tenkte at det var kjempelurt. Eg tenkte at ekstra protein er flott, det gir ekstra muskelmasse, og det trudde eg fram til eg byrja med idrettsutdanninga, for det er det ein les på dei sidene ein kjøper kosttilskot og det leverandøren reklamerer for. Eg visste ikkje då at for stort inntak av protein gir dårlegare effekt.

Programleiar: Du intervjua åtte ungdommar som trente på treningssenter i oppgåva di. Alle du snakka med, hadde vel drive med idrett tidlegare, men det var ikkje alle som gjorde det no. Det er typisk at ein held på med idrett i barneåra og kanskje litt ungdommen, og så er det ein del som sluttar og kanskje byrjar på treningssenter. Ingen av dei du intervjua, var eigentleg negative til kosttilskot, har eg lese i oppgåva di. Kvifor tenkte dei slik?

MO: Akkurat kva som gjorde at dei tenkte sånn, veit eg ikkje om eg kan seie konkret. Eg oppfatta det i alle fall slik at dei ikkje ser nokon problem med bruken. Dei ser på det som eit hjelpemiddel, og nokre av dei har behov for det hjelpemiddelet for å nå målet sitt. Andre hadde ikkje behov for det hjelpemiddelet. Det var grunnen til at dei ikkje var negative.

Programleiar: Men det var noko av det viktigaste i konklusjonen din, at du fann ut at det var ingen som var spesielt negative.

MO: Då eg spurde dei om kor populært dei trudde at kosttilskot var, eller kor mange dei trudde brukte kosttilskot, svarte alle åtte at dei trudde det var vanleg eller veldig vanleg å bruke det. Dersom du tenker at ein ting er normalt eller vanleg, er jo det ei naturleg årsak til at du ikkje har noko negativt forhold til det. Ein vil jo tenke som alle andre eller vere som alle andre.

Programleiar: Spesielt når ein er i tenåra, kanskje. Kjende du deg sjølv igjen i ungdommane?

MO: Ja, i veldig mange. Dei sa ting som eg kunne ha sagt ordrett sjølv då eg var både 16, 17 og 18 år, trur eg. Eg hadde lik tankegang som dei.

Programleiar: Kva var målet med treninga for dei ungdommane du intervjua?

MO: Det var helse, utsjånad og prestasjon. Det var dei tre dei nemnde som hovudmåla sine, og så var det jo ulikt kva for ein av desse dei la vekt på.

Programleiar: Hadde dei trua på at dei ville oppnå måla sine ved å bruke kosttilskot?

MO: Det var fire av dei som brukte tilskot, og dei fire trudde det hadde ein effekt, ja. Eg spurde dei om kva slags effekt dei trudde tilskotet hadde. Då var det ein som svarte at han ikkje ante om det hjelpte for prestasjonen eller for utsjånaden, men han var overtydd om at det kunne vere til hjelp for anten prestasjon eller utsjånad. Kva det hjelpte for, var hipp som happ for han, for han visste at det hjelpte, og det var på ein måte nok for han til å bruke det.

Programleiar: I dag har du som høyrer på, all kunnskapen i verda tilgjengeleg på mobilen din. Du kan stille spørsmål på forum i sosiale medium, på Instagram kan du følge trenings- eller idrettsprofilar som legg ut tips og info. Kanskje stiller du spørsmål til dei, eller høyrer du på venner eller på trenaren din? Kor fann ungdommane som du intervjua, kunnskapen sin?

MO: Det var hovudsakleg gjennom venner eller via treningsprofilar på nettet og i sosiale medium. Då var det litt ulikt om det var på Instagram eller på YouTube. Det var dei to som oftast vart nemnde. Dei sa at dei henta kunnskap frå dei personane som såg ut som dei hadde lyst til å sjå ut sjølve, eller presterte sånn som dei hadde lyst til å prestere sjølve. Dei fann idola sine eller førebileta sine og brukte tips og triks og kunnskap frå dei.

Programleiar: Sjølv om du berre er 25 år, er tilgangen på informasjon litt annleis enn då du var 17. Ein blir meir prega av sosiale medium no, kanskje?

MO: Det trur eg absolutt, og det er det eg hugsar tilbake på frå mi tid i sosiale medium. Den gongen kommuniserte vi berre med kvarandre via MSN eller Facebook chat. Det var ikkje så mykje biletdeling og informasjon i lik grad som det er no. No har det jo vorte eit heilt samfunn der inne, og ikkje berre eit kommunikasjonsforum.

Programleiar: Marknadsføring av tilskota skjer ofte gjennom sosiale medium og via treningsprofilar.

MO: Absolutt, og det var jo det intervjuobjekta òg nemnde som kunnskapskjeldene sine. Dei henta informasjon frå folk som dei såg opp til, og frå nettsider som reklamerer for kosttilskot. Har du først klikka deg inn på ei nettside som til dømes reklamerer for proteintilskot, får du opp dette i feeden på både Instagram og Snapchat. Då får du òg opp forslag om folk som reklamerer for dette produktet, eller du får opp relatert innhald til det du har klikka på, uansett kva sider du har vore inne på. Har du først søkt på noko, blir du bombardert med liknande reklame. Det opplevde ein på ingen måte når eg var på den alderen.

Programleiar: Då er det jo relevant å spørje kvar ein skal finne denne kunnskapen dersom ein ikkje skal finne det på sosiale medium og hos treningsprofilane?

MO: Det er eit veldig godt spørsmål! Til dømes kan ein bruke antidoping.no, der står det kjempemykje bra informasjon. Ein bør bruke seriøse organisasjonar og aktørar som har profilerte personar som jobbar med ernæring, som kan litt om kosttilskot, og som gir nøytral informasjon som ikkje er prega av reklame.

FL: Det er nok vanskeleg å navigere i den jungelen av informasjonen som finst der ute, og det er nok lett for mange ungdommar å søkje informasjon på dei plattformene der dei er frå før, ofte på sosiale medium. Det som var mest overraskande for meg med oppgåva til Marie, var kor sterk påverknad desse lokale rollemodellane hadde, ikkje minst profilar på sosiale medium. Det er der kunnskapen blir henta, og dei er med på å forme åtferda til ungdommane, og kva dei bruker. Eg trur det er viktig å ha i bakhovudet at mange av dei som kommuniserer om kosttilskot, òg har ei eigeninteresse av å selje mange produkt. Det må ein hugse på når ein vurderer den informasjonen.

Programleiar: Fredrik, kva tenker du om desse funna som Marie har gjort i oppgåva si? Ho vann studentprisen til Antidoping Norge, så det vil jo seie at denne oppgåva har vorte teken godt imot hos Antidoping Norge?

FL: Ja, vi rosar Marie for ei kjempegod oppgåve som er viktig for oss i Antidoping Norge for å få eit innblikk i ungdomskulturen. Sjølv om det var få personar som vart intervjua, det er det jo ofte i den typen studiar, er eg ganske sikker på at det ho har funne, er ganske representativt for personar som trener, og som er i den alderen. Eg trur veldig mange kjenner seg igjen i ungdommane som Marie intervjua, kva dei uttaler, kor sterkt dei blir påverka av kvarandre, og kva makt dei som er godt trente eller presterer bra, har. Dei har jo ei veldig stor makt over andre ungdommar fordi dei andre hermar det desse gjer, så det er kjempespennande funn som er viktig i arbeidet vårt.

Programleiar: Ja, det med at dei hermar etter kvarandre og har førebilete i gjengen, korleis såg du det i oppgåva di?

MO: Då eg spurde dei om kvar dei henta kunnskap frå, var det fleire av dei som sa at dei henta kunnskap frå venner som hadde store musklar, eller som presterte bra, og at dei spurde folk som gjekk på idrettslinja, for dei rekna med at dei hadde peiling på det dei snakka om. Det eine intervjuobjektet snakka om ein fyr som han såg opp til på YouTube. Han sa at grunnen til at han trudde så mykje på det denne fyren sa om både kosttilskot og trening, var at "du kan jo sjå at han har peiling på det han snakkar om". Det synest eg er veldig interessant, at nokon tenker at korleis du ser ut, og kunnskapsnivået heng saman.

FL: Det er ei problemstilling som er kjend for oss. Vi veit at mange av dei profilane, kanskje særleg internasjonalt, som blir brukte i reklame for kosttilskot, dei har jo òg ein historikk med bruk av dopingmiddel og kanskje særleg anabole steroid. Då er det ikkje så rart at dei har fått gode resultat, men då er det ikkje kosttilskota som ligg bak, det er andre ting.

Programleiar: Kva var det du vart mest overraska over, av det du fann ut?

MO: Det var mykje av det eg hadde sett for meg, men det som i hovudsak overraska meg mest, var kor mykje ungdommane blir påverka av både sosiale medium og venner. Ungdommane hadde ikkje behov for å søke nokon annan stad etter kunnskap, dei slo seg til ro med at den muskuløse kompisen tenker sånn eller seier det om noko, og det er på ein måte sanninga. Eller ho har den kroppen og bruker det og det, og då er det det ein må gjere. Det var så lite kritisk tankegang, men dei er sikkert like lite kritiske som eg var på den tida, då eg ikkje hadde den kunnskapen som eg har no.

Programleiar: Fredrik, er det faktisk sånn at mat og kosthald kan vere nok? Treng ein aldri kosttilskot?

FL: Det er det ikkje eit ja-eller-nei-svar på, eigentleg. Det er meir nyansert enn som så. Eg trur dei aller fleste ernæringsfagfolka er samstemde om at dersom du har eit variert kosthald og et nok mat, er det ikkje nødvendig med kosttilskot. Så kan det jo vere periodar i livet der det kan vere praktisk å bruke kosttilskot. Vi har jo òg desse ergogene tilskota, kanskje kan nokre av dei gi ein liten prestasjonsfremmande effekt, men det er viktig å ikkje overvurdere den betydninga dei har. Det er mange andre ting som er mykje, mykje viktigare for å få eit godt treningsresultat, særleg blant unge. Eg trur mange unge startar i heilt feil ende ved at dei ser på kosttilskot som nødvendig når dei startar å trene, og så gløymer dei dei andre viktige tinga, og då vil dei aldri nå potensialet sitt. Dette med proteintilskot, som Marie var inne på, er jo interessant. Proteintilskot er mykje brukt, kanskje er det det som blir aller mest brukt. Nokre tenker nok det er lurt at dei heller tek litt for mykje enn litt for lite. Det er sannsynlegvis ikkje noko farleg, men det er jo ein risiko for at dersom du overprioriterer protein, får du for lite av dei andre næringsstoffa. Du får eit næringsinntak med ein dårlegare kvalitet, og då vil du få dårlegare treningsresultat òg, for du treng eit samansett og variert kosthald som du får i vanleg mat, og det kan aldri berre tilskot gi deg.

Programleiar: Det er eit par tilskot som kan gi betre prestasjonar på treningssenteret?

FL: Ja, det er ei handfull stoff som har vist seg å kunne ha ein prestasjonsfremmande effekt. Koffein er eit av dei, vi kjenner jo alle til at det kan vere oppkvikkande. Kreatin er mykje brukt, det er det mykje forsking på, og det kan gi ein liten effekt hos nokre individ i samband med spesielle aktivitetar, spesielt styrketrening, men effekten er jo marginal. Og så er det òg nokre få andre.

Programleiar: Kan det vere nokon negative helseeffektar av å bruke kosttilskot?

FL: Ja, det vi ser og har mykje litteratur på, er at kosttilskot kan innehalde forbodne stoff, og dei stoffa er ofte forbodne fordi dei kan ha negative helsekonsekvensar. Dersom dei inneheld forbodne stoff, ville dei kunne ha ein negativ effekt på helsa, avhengig av kor store mengder det er i kosttilskotet. Dei fleste kosttilskot som blir selde, er trygge å bruke i dei dosane som blir tilrådde. Men vi ser jo òg at dei som bruker kosttilskot, bruker ofte veldig mange kosttilskot og kombinerer kosttilskot. Då er det jo ein stor sjanse for at dei får i seg altfor mykje av eit stoff, mykje meir enn det som er tilrådd. Der er koffein eit godt døme. Dersom du både drikk kaffi, drikk energidrikkar og bruker pre-workout, har du eit veldig høgt koffeininntak i løpet av eit døgn som kanskje ikkje er bra på sikt og kan utgjere ein risiko, særleg dersom du har ein hjartesjukdom, til dømes.

Programleiar: I dag har vi snakka mest til dei som trener på treningssenter og ikkje så mykje om idretten, men det er jo heilt sikkert ein del av dykk som høyrer på som driv med idrett i tillegg til å trene på treningssenter. Der veit eg at du har eit prosjekt om dagen, Fredrik, der du går igjennom alle norske dopingsaker, kva slags stoff det er testa positivt på, og kva slags forklaring dei har gitt. Der er det vel ein del kosttilskot?

FL: Ein av dei viktigaste grunnane til at vi i Antidoping Norge er så opptekne av kosttilskot, er jo at vi ser at ein vesentleg del av dei dopingsakene vi har, og då særleg i idretten, kjem bruk av kosttilskot. Det ser ein internasjonalt, og det ser vi i Noreg. Førebels har vi tal på ein periode frå 2018 og seks år tilbake i tid, og vi har gått gjennom alle dopingsakene. Der er det sånn at i 20 prosent av alle dopingsakene skylder utøvarane på kosttilskot. Det er ganske mange, det er ein av fem saker. Det er ikkje bevist i kvar sak at det er kosttilskot som har skulda. Kanskje utøvaren ikkje hugsar namnet på produktet, kanskje han eller ho ikkje har produktet lenger. Det er vanskeleg å få analysert, men cirka halvparten av dei tilfella, 10 prosent av alle dopingsaker i den perioden, kjem sannsynlegvis av kosttilskot. Det ser vi òg i dopingsaker utover den perioden, og det er vi i ferd med å å kartlegge no.

Programleiar: Grunnen til at du kan teste positivt, er jo mellom anna at kosttilskotet kan vere forureina.

FL: Ja, når ein snakkar om dopingmiddel i kosttilskot, snakkar ein ofte om forureina tilskot, men det vi ser, er at i ganske mange av sakene står det forbodne stoffet på boksen, så det er kjent. Vi gjorde òg ei kartlegging saman med Mattilsynet og Legemiddelverket for eit par år tilbake, der vi bestilte kosttilskot frå nettbutikkar som retta seg mot norske forbrukarar. Då valde vi høgrisikokosttilskot, som har høg risiko for doping. Cirka 10 prosent av dei kosttilskota vi analyserte, hadde dopingmiddel i seg. På alle dei produkta, stod det forbodne stoffet på boksen, og det ser vi òg i mange av dopingsakene i idretten, at utøvaren ikkje har vore grundig nok i å undersøke produktet. Dersom ein hadde sett desse stoffa opp mot dopinglista, ville ein ha sett at dei var forbodne.

Programleiar: Marknadsføring har vi vore litt inne på, og du har jo sikkert sett at kosttilskot lover mykje, at dei lover stor effekt. Det er kanskje noko av det ein bør vere obs på når ein eventuelt skal prøve å kjøpe kosttilskot.

FL: Ja, det er jo nokre kosttilskot som peiker seg ut i negativ retning når det gjeld dopingrisiko. Pre-workout er nemnt, der veit vi det er mange saker, og så kosttilskot som hevdar å ha ein stimulerande oppkvikkande effekt. Det finst òg kosttilskot som hevdar å ha ein muskelbyggande effekt. Det kan vere kosttilskot som har ord som "anabolic" eller "muscle building" i namnet på produktet. Det er òg ein del kosttilskot som hevdar å auke seksualdrifta, til dømes. Der kan det vere tilsett anabole steroid og andre stoff, og det er jo særleg dei kosttilskota som er kjøpte i utlandet. Det ser vi òg i dei norske sakene. Veldig mange av utøvarane som har testa positivt, har fått tak i produktet sitt i utlandet, anten i fysiske butikkar eller på nettet. Der er risikoen høgare. Sjølv om ein heller ikkje har nokon garanti dersom ein kjøper produktet i Noreg, er nok det ein lågare risiko.

Programleiar: Så er det jo slik at det ikkje er noka sertifiseringsordning for kosttilskot i Noreg. Det er ikkje noko som heiter godkjende kosttilskot, og vi i Antidoping Norge kan heller ikkje gå god for noko kosttilskot.

FL: Nei, vi får mange førespurnader frå både personar på treningssenter, utøvarar og trenarar om kosttilskot. Dei ønsker ei stadfesting på at dette er ok. Det kan vi sjølvsagt ikkje gi. Vi kan jo lese på boksen, men vi har heller ikkje nokon garanti for at det ikkje er andre stoff i kosttilskotet. Men det finst jo nokre internasjonale sertifiseringsordningar som analyserer kosttilskot på oppdrag frå kosttilskotsprodusentane sjølve. Informed Sport er eit døme på det. Det vil jo vere med på å redusere risikoen ytterlegare dersom ein har sjekka at kosttilskotet har vorte analysert og er godkjent av Informed Sport.

Programleiar: Marie, eg har lyst til å høyre litt meir om deg som tenåring og den testinga du hadde av kosttilskot då. Fekk du noko ut av det? Vart du sterkare og oppnådde det du ville på den tida?

MO: Ja, altså heilt ærleg, så trudde eg at eg gjorde det i starten. Sidan eg var så oppteken av å få progresjon på treninga, var eg flink til å legge opp eit program som skulle gjere at eg fekk progresjon. Eg var flink på restitusjon og tok omsyn til kva eg åt. Progresjonen eg fekk på trening, at eg vart sterkare, tenkte eg jo at eg fekk fordi eg tok proteinpulver. Så eg trudde det i starten, at det det var ein av grunnane til at eg vart betre på trening. Men så har eg jo funne ut i seinare tid at grunnen til at eg vart betre på trening, var at eg trente, restituerte og tok vare på kroppen min.

Programleiar: Du kan eigentleg takke deg sjølv og ikkje dette kosttilskotet som du gav ein del av premien til?

MO: Jepp, akkurat!

Programleiar: Korleis tenker du no for å oppnå måla du set deg på treningssenteret og i crossfit? Kva slags forhold har du til det no?

MO: Eg gjer dei rette tinga, som å passe på at eg søv nok. Eg kjenner etter på trening; dersom eg er ekstra sliten ein dag, pushar eg meg ikkje nødvendigvis ekstra hardt den dagen. Eg lyttar enkelt og greitt til kroppen og følger eit program som eg veit kan gi meg gode resultat, om ein månad og eit år. Eg tek tida til hjelp.

Programleiar: Har du behov for kosttilskot i dag?

MO: Eg har ikkje det. Eg har behov for god og næringsrik mat.

Programleiar: Dersom du skulle ha fått moglegheita til å seie noko til Marie i tenåra på treningssenteret i Lyngdal, kva hadde du sagt til ho?

MO: Spar pengane dine og sørg for å trene bra og ha det greitt i livet.

Programleiar: Fredrik, heilt til slutt: Er det noko du vil at folk skal sitje igjen med etter å ha høyrt denne episoden om kosttilskot?

FL: Det er viktig at dei som ønsker å bruke kosttilskot, anten dei er idrettsutøvarar eller trener på eit treningssenter og er mosjonistar, at dei vurderer behovet for kosttilskotet, og kva effekt og risiko det kan ha, helst i samråd med kvalifisert personell. Når det gjeld dopingrisiko, må ein tenke på sentrale faktorar som kvar produktet er kjøpt, kva for ein påstått effekt produktet har, og om produktet har mange ulike stoff som det kan vere vanskeleg å få ei god oversikt over. Då er risikoen høgare for at det inneheld dopingmiddel.

Programleiar: Takk til dykk, Marie Omestad, snart ferdig lektor i idrettsfag ved Noregs idrettshøgskole, og forskingssjef i Antidoping Norge, Fredrik Lauritzen. Det er berre å gå inn på antidoping.no og søke på kosttilskot, så er det ein del god informasjon å finne der.