Reaksjonsligningar

Her er reaksjonslikninga for ein reaksjon mellom hydrogengass og oksygengass, der vatn blir danna:

${\mathrm{H}}_2+{\mathrm{O}}_2\to {\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$

Pilen i likninga kan du lese som «går til». Det er altså hydrogengass og oksygengass som går til å bli vatn.

No må vi gjere litt rekneskap over alle atoma i reaksjonen. Det er to hydrogenatom i hydrogengass (H₂), og det er to hydrogenatom i vatn (H₂O). Det er altså to hydrogenatom på kvar side av pilen, og slik må det vere. Atom av eit spesielt grunnstoff kan ikkje oppstå eller forsvinne i ein kjemisk reaksjon.

Men kva med oksygen? Det er to oksygenatom i oksygengass (O₂), men berre eitt oksygenatom i vatn. Sidan atom ikkje kan forsvinne i ein kjemisk reaksjon, må det vere noko feil i reaksjonslikninga.

No tenkjer du kanskje at dette må vere den rette likninga:

${\mathrm{H}}_2+{\mathrm{O}}_2\to {\mathrm{H}}_2{\mathrm{O}}_2$

Stoffet H₂O₂ blir kalla hydrogenperoksid og er det stoffet ein bruker for å bleikje håret. Men hydrogenperoksid kan ikkje bli laga ved å berre blande hydrogengass og oksygengass, så dette er òg feil!

Svaret på dette problemet er at vi må «balansere» likninga. Det vil seie at vi må få forholda mellom råstoffa riktig, akkurat som i ei matoppskrift. Vi balanserer likningar ved å setje eit tal framom stoffa i reaksjonslikninga. Viss vi set talet 2 framom H₂, betyr det at to hydrogengassmolekyl inngår i reaksjonen.

Den ferdig balanserte likninga blir slik:

$2{\mathrm{H}}_2+{\mathrm{O}}_2\to 2{\mathrm{H}}_2\mathrm{O}$

No står det: To hydrogengassmolekyl og eitt oksygengassmolekyl går til to vassmolekyl.

Viss vi tel opp kor mange atom det er på kvar side av pilen, ser vi at vi har fire hydrogenatom på venstre side og fire på høgre side. For oksygen har vi to oksygenatom på venstre side og to på høgre side. Likninga går opp, og vi har balansert ho.

Simulering frå Phet