Forklaringar til grammatikk i leksjon 3

这 zhè er eit påpeikande pronomen. Eit pronomen er eit ord som erstattar og står for eit anna nomen i ei setning. Samtidig peiker det på noko som anten er eksplisitt eller implisitt i konteksten. Når vi til dømes seier 这是我爸爸。 Zhè shì wǒ bàba. – «Dette er faren min.», meiner vi eigentleg «Dette (altså denne personen, som er tydeleg frå konteksten) er faren min». Når 这 zhè står rett framfor eit nomen, må det kome eit målord mellom 这 zhè og nomenet, i likskap med når det står eit tal eller ein kvantor (ord som gir eit omtrentleg tal på noko) til eit nomen (一个人 yí ge rén – «eitt stykk person»，几个人 jǐ ge rén – «nokre stykk personar» og så vidare).

这 zhè viser til noko som er nært talaren og nà 那 til noko som er fjernt frå talaren. Syntaktisk blir dei brukte på same måte, jamfør forklaringa ovanfor.

这 zhè og 那 nà blir ofte uttalt som zhèi og nèi når dei står direkte framfor eit målord og eit nomen, men alltid som zhè og nà når dei står åleine.

有 yǒu betyr «å ha» og er det einaste verbet på kinesisk som må nektast med 没 méi. Forma *不有 bù yǒu finst ikkje. Ofte kan 没 méi òg stå åleine utan 有 yǒu etter seg, men det har framleis den same betydninga, som i til dømes 没（有）兄弟姐妹 méi (yǒu) xiōngdì jiěmèi – «har ikkje søsken».

有 yǒu kan òg bety «det finst ...». Samanlikn:

和 hé betyr «og» og blir brukt mellom to nomen (substantiv). Dersom vi ramsar opp fleire enn to nomen, kjem vanlegvis 和 hé berre mellom dei to siste i rekkja, til dømes 李美玉、马红和我 Lǐ Měiyù, Mǎ Hóng hé wǒ. Dei føregåande elementa blir lista opp, som vi ser, ved hjelp av eitt eller eventuelt fleire komma.

(Merk at på kinesisk har vi eit eige oppsummeringskomma som er forskjellig frå det vanlege kommaet « , ». Oppsummeringskommaet er « 、» og blir brukt nettopp i den typen setning som er nemnt ovanfor.)

Samanlikn òg 和 hé med 也 yě i betydninga “og” (punkt 4, leksjon 2):
På norsk kan ordet «og» binde saman både ord og setningar, men ordet 也 yě på kinesisk kan berre binde saman setningar og ikkje enkeltord (nomen). 和 hé kan ikkje binde saman setningar, berre ord eller uttrykk og vanlegvis berre nomen. Samanlikn:

Merk at omsetjingane berre gir att nyansane her omtrentleg. På norsk har vi adverbet “òg” (= også) og konjunksjonen “og”.

还 hái betyr «også; i tillegg». Forskjellen mellom 还 hái og 也 yě er at hái vektlegg at noko kjem i tillegg (ekstra eller endå meir) til det førstnemnte (som kan vere både éin eller fleire ting), mens yě berre uttrykkjer eit nøytralt «òg; også». Samanlikn:

Mens 也 yě kan binde saman leddsetningar med eitt subjekt i kvar leddsetning, blir 还 hái berre brukt når subjektet er uendra:

Merk at i setning nummer 2 over kan 也 yě erstatte 还 hái utan betydningsendring. I setning nummer 1 fungerer berre 也 yě.

Samanlikn òg med punkt 4 i leksjon 2 for korleis òg/også/og blir uttrykt på kinesisk.

只 zhǐ er eit adverb (og kjem derfor framfor verbet) som betyr «berre». Merk at ein derfor seier «berre har ...» på kinesisk og ikkje «har berre ...», som vanlegvis er tilfellet på norsk. Her er eit eksempel:

我只喜欢中国菜，不喜欢美国菜。 Wǒ zhǐ xǐhuan Zhōngguó cài, bù xǐhuan Měiguó cài. – ”Eg liker berre kinesisk mat, ikkje amerikansk mat.”

Målord er eitt av fleire særdrag ved kinesisk grammatikk. Dersom vi skal telje (ein person, to personar og så vidare) eller spesifisere (denne personen, den personen) eit nomen, må vi bruke eit målord framfor nomenet. Det finst eit «universelt» målord, 个 ge, som kan brukast til så å seie alle nomen, men dei fleste nomen har eit spesifikt målord knytt til seg som ein bør bruke med det riktige nomenet. Desse må puggast for kvart enkelt nomen, men det er berre ei avgrensa mengde målord som er i dagleg bruk. I nokre samanhengar kan det same nomenet brukast med to eller fleire forskjellige målord og då ofte med ulik betydning i kvart tilfelle, til dømes 这个人 zhè ge rén – «denne personen» – og 这种人 zhè zhǒng rén – «denne typen person». Dette fenomenet skal vi utdjupe i seinare leksjonar. Regelen på kinesisk er at eit målord må stå mellom ein kvantor/numeral eller eit påpeikande pronomen og eit nomen på kinesisk. Det heiter derfor 一个人 yí ge rén og ikkje *一人 yì rén eller *这人 zhè rén.

几 jǐ er eit spørjeord eller ein kvantor. Som spørjeord betyr det «kor mange?», men ein går då ut frå at talet ein spør om, vil vere under ti eller rundt ti. Som kvantor betyr det «nokon; ein handfull» og viser òg til eit upresist tal under eller rundt ti. 几 jǐ må stå saman med eit målord.

多 duō er eit tilstandsverb som betyr «mange; mykje», og som med tilstandsverb flest står som regel 很 hěn framfor det. Vi seier derfor 很多人 hěn duō rén – «mange menneske» – ikkje *多人 duō rén. Dersom 多 duō kjem framfor eit anna tilstandsverb, endrar det ofte funksjon til å bli eit spørjeord. 多大？Duō dà? betyr dermed «kor (mykje) stor?», altså «kor stor/gammal?». Dette kan brukast til å spørje om alderen til både unge og gamle, men merk at 几岁？ jǐ suì? – «kor mange år?» – berre blir brukt til å spørje om alderen til små barn (sjå 几 jǐ ovanfor). Her er nokre andre eksempel:

多高 duō gāo – «kor høg?»
多远 duō yuǎn – «kor langt?» (avstand)
多长 duō cháng – «kor lang?» (lengde)

Les òg punkt 9 under for korleis ein spør og svarer på spørsmål om alder.

Sjå på setningane i dialogen under:

På kinesisk finst det nokre tilfelle med setningar som får nominale predikat, det vil seie at verbet 是 shì – «å vere» – (eller eit anna verb) ikkje finst i setninga. I utsegner som dreier seg om mellom anna alder, er det slik. Svaret på spørsmålet om alder, 二十岁 èrshí suì, er eit nominalt uttrykk som ikkje har verb. (Sjå òg punkt 4 om tilstandsverbpredikat under "Forklaringar til vokabular").

都 dōu betyr «alle; begge» og er eit adverb. Det må kome framfor hovudverbet i setninga. «Vi er alle ...» blir derfor «Vi alle er ...» på kinesisk. Hugs at 也 yě betyr «òg; også», mens 都 dōu betyr «alle; begge»:

Dersom ein skal bruke 不 bù og 都 dōu saman, er det viktig å gjere følgjande distinksjon:

Denne forskjellen demonstrerer eit viktig trekk ved kinesisk grammatikk, nemleg at syntaksen (rekkefølgja på orda i ei setning) styrer betydninga setninga får.

Ein føresetnad for å bruke 都 dōu er at subjektet eller temaet (topic) for setninga (som alltid kjem føre) er i fleirtal. Dette kan vere eksplisitt eller implisitt. Samanlikn:

Setninga 我都喜欢 Wǒ dōu xǐhuan kan berre ytrast i ein kontekst der det er tydeleg kva 都 dōu refererer til. Samanlikn:

都 dōu refererer her ikkje til 我 wǒ i 我都喜欢 Wǒ dōu xǐhuan, men 美国电影 Měiguó diànyǐng og 中国电影 Zhōngguó diànyǐng (amerikanske filmar og kinesiske filmar) i det førre spørsmålet.