Abiotiske og biotiske faktorar

For å få oversikt over samspelet i eit økosystem kan vi skilje mellom det som kjem av abiotiske (ikkje-levande) faktorar, og det som kjem av biotiske (levande) faktorar.

Det er ikkje eit klart skilje mellom dei ulike abiotiske faktorane, men for å få oversikt kan det vere nyttig å gruppere dei:

• vêr og klima:
  innstråling, nedbør, temperatur og luftfuktigheit

• jordsmonn og vatn:
  vatn, pH, saltinnhald, næringsstoff, oksygen, organisk materiale, kornstorleik og botnforhold

• terrengforhold:
  høgd over havet, eksponering, hellingsgrad og -retning

• miljøendringar og forstyrringar:
  erosjon og forvitring, skred, hogst, snø og is, skogbrann, bølgjer og straumdrag

Dei biotiske faktorane er effektane som dei levande organismane har på omgivnadene. Det inneber til dømes at torsk ikkje er ein biotisk faktor i seg sjølv. Det er i staden påverknaden til torsken som er den biotiske faktoren. Det kan til dømes handle om at han et andre fiskar, eller konkurrerer om plassen med andre torskar.

For å få oversikt over dei biotiske faktorane kan vi dele dei inn i desse kategoriane:

• konkurranse (innan ein art eller mellom artar)

• predasjon

• symbiose

• sjukdom

Nokre faktorar blir påverka av tettleiken av individ i populasjonen. Vi kallar desse faktorane for tettleiksavhengige faktorar. Det kan bli knappleik på ressursar som næringsstoff, oksygen og plass. Vidare er det lettare å finne make når det er mange å velje blant, og sjukdommar spreier seg lettare når individ lever tett på kvarandre. Døme på faktorar som påverkar uansett tettleik av organismar, er temperatur, høgd over havet og luftfuktigheit.