Frå stumfilm til lydfilm
Reklamefilm for Teddy frå 1927, ein norsk stumfilm produsert av Gladtvet-Film. Korleis trur du filmen ville blitt motteken i dag?
Omgrepet stumfilm blir brukt om ein film som berre inneheld bilete, ikkje lydspor. Dei første åra var det vanleg at filmvisinga blei akkompagnert av ein pianist eller eit orkester. I mange stumfilmar blei delar av forteljinga formidla ved hjelp av trykte tekstplakatar, såkalla mellomtekstar.
Stumfilmen hadde sin styrke i bruken av lys og skugge, og stumfilmstjernene var meistrar i å vise kjensler ved hjelp av gestar, blikk og mimikk. Den mest kjende skodespelaren og filmregissøren frå perioden med stumfilm er truleg Charlie Chaplin.
Sjå klipp fra nokre av stumfilmane hans på YouTube (hopp gjerne over reklamen): Chaplin Masterpiece Trailer
Den danske kunsthistorikaren Rudolf Broby-Johansen meinte at stumfilm var ein «sjølvstendig kunstart som vil fortsetje å leve uavhengig av dei ytre tekniske framskritta, på same måte som bilethoggarkunsten». Men slik gjekk det ikkje. Den første lydfilmen, The Jazz Singer, kom i 1927. I løpet av kort tid blei stumfilmen erstatta av lydfilm.
Det norske publikumet omfamna lydfilmen, og dei var også positive til den vesle teksten som dei måtte lese når utanlandske filmar blei viste. Lyden skapte betre kontinuitet i filmforteljinga. For kinogjengaren blei filmen ei totaloppleving av levande bilete, ekte røyster, naturleg bakgrunnslyd og synkronisert musikk.
Dei norske kinoane sleit med økonomien på slutten av 1920-åra, slik stoda var elles i landet. Lydfilmen førte til økonomisk oppsving for film- og kinobransjen. Billettprisane auka, men folk strøymde likevel til kinolokala. Norske filmar ble igjen populære, for eksempel Tancred Ibsens Den store Barnedåpen, To levende og en død, Fant og Gjest Baardsen.
Det som skil moderne film frå de første lydfilmane, er at lydbiletet har blitt meir omfattande. I dag tenkjer vi sjeldan over lyden i ein film, han er berre ein naturleg del av handlinga og filmforteljinga. For oss er film like mykje lyd som bilete.