Novellaj væhtah - Åarjelsaemien voestesgïeline (BF jåa1/jåa2) - NDLA

Hopp til innhold
Fagartikkel

Novellaj væhtah

«Im maehtieh mov uvte vuejnedh aktem jieledem bielelen gærjah», Kronprinsessa sov rïhpestimmie-håalemisnie jeehti. «Maana-baelien raejeste dle naaken munnjien lohkeme, jïh manne nuepiem åådtjeme dan tjiehtjielasse tjaangedh gusnie fantasije jeala.»

Novella lea åenhkes tjaaleldh jïh litterææren soptsese maam tjaelije hæhtadamme.

Lissine:

  • Vaenie almetjh meatan
  • Akten dahkoen jallh heannadimmien bïjre
  • Ryöktesth dahkosne ("in medias res") jallh ov-vaantosne aalka
  • Ierielimmine orrije
  • Lohkije kaanne tjuara jïjtje ussjedidh minngie-gietjesne, guktie dellie maa sjædta? Ij gaajhke jeahtasovvh

Vierhkie-vierhtieh novelline

  • Soptsestimmie-vuekie
  • Novelline göökte såarhts soptsestæjjah

    Persovneles soptsestæjja: soptsestæjja lea meatan dahkosne

    Autoraale soptsestæjja: soptsestæjja lea dahkoen ålkoelisnie

Almetjh buerkiestidh

Gosse mijjieh dah ovmessie karakteerh/almetjh novellesne buerkiestibie dellie maehtebe naemhtie darjodh:

  • Ålkoe-jïjtsevoeth buerkiestidh, goh aaltere, tjoele jïh plïere
  • Sisnjelds-jïjtsevoeth buerkiestidh, goh almetji jïjtjevoete

Jïlhts maahta gellie almetjh/karakteerh novellesne årrodh, maehtebe daejtie göökte åejvie-såarhtide juekedh:

  • Statiske almetjh eah dan jïjnje jarkesh jallh skearkegh dååjresi gaavhtan.

  • Dynamiske almetjh dej dååjresi gaavhtan jarkesieh jïh skearkagieh.

Byjresem buerkiestidh

Byjrese, aktene novellesne, aajmoem skaepede. Tjaelije sijjiem, tseegkemh/bigkemh jallh dåehkieh buerkeste. Sïejhme byjrese aaj meatan dahkoem buerkiestidh.

Komposisjovne

Novellesne tjaelije heannadimmiem ovmessie vuekine skaepede.

  • In medias res, dellie mijjieh ryöktesth heannadæmman båetebe. Dellie mij akt joe heannadamme åvtelen novelle aalka

  • Kronologije, dellie tjaelije tïjjen mietie tjaala.

  • Retrospektijve soptsestimmievuekie: dellie tjaelije bååstide vuajna,jïh mijjieh åadtjobe daejredh mij aarebi heannadamme

  • Tjaatsestimmie, dellie tjaelije bïerkele mij akt edtja heannadidh.

  • Dialåågh jallh sceenh

  • Referaate, tjaelije åenehkslaakan tjaala mij heannedeminie

Gïelem jïh baakoeh veeljedh

Novellah ovmessie stijle-daltesh utnieh. Vuesiehtimmien gaavhtan vihkeles vueptiestidh jis teekstesne aarkebiejjien-gïele, noere-gïele jallh byjjes gïele. Tjaelije maahta ovmessie stijle-daltesh aaj utnedh seamma teekstesne.

Baakoeh

Saemien

Daaroen

jïjtsevoete

egenskap

ålkoe-jïjtsevoeth

ytre egenskaper

sisnjelds-jïjtsevoeth

indre egenskaper

jïjtjevoete

personlighet

tjoele

kjønn

statiske

statisk

dynamiske

dynamisk

byjresem buerkiestidh

skildre miljø

aajmoe

stemning

tjaatsestimmie

frampek

stijle-daltese

stilnivå

Skrevet av Helen Blind Brandsfjell.
Sist faglig oppdatert 28.09.2021